Divan Edebiyatı Nazım Türleri Ve Özellikleri Nelerdir? Tekke Edebiyatı Nazım Şekilleri..
Güncelleme Tarihi:
Divan edebiyatının Türk edebiyatında önemli bir yeri vardır. Edebiyatçılar, İslam kültüründen etkilenerek eserler üretmişlerdir. Divan edebiyatında daha ziyade nazım eserleri ön plana çıkıyor. Nazım eserleri de türlere ayrılıyor. Türler, işlenen, ele alınan konuya göre sınıflara ayrılıyor. Nazım türlerini öğrenip, hangi eserin hangi türün içinde olduğunu öğrenebilirsiniz. Divan edebiyatında nazım türlerini, özelliklerini detaylı olarak derledik.
Divan edebiyatında nazım 33 türe ayrılıyor. Bütün eserlerin ölçüsü aruz, nazım birimi beyittir. Dili Arapça, Farsça, Osmanlıca karışımıdır. Şiirler daha ziyade soyut kavram üzerinedir. Medrese kültürü hakim olup, aydın zümre için üretilmişlerdir. Öne çıkan nazım türleri; tevdid, münacat, naat, mersiye, methiye, hicviye ve fahriyedir.
Divan Edebiyatı Nazım Türleri
Türk edebiyatında tür denildiğinde ele alınan konuya göre yapılan sınıflandırmalar anlaşılıyor. Buna göre Divan edebiyatında nazın türleri şunlardır;
1- Tehvid 11- Mersiye 21- Kısas-ı Enbiya 31- Mahlasname
2- Münacat 12- Nazire 22- Menakıbname 32- Dariye
3- Naat 13- Tehzil 23- Seyahatname 33- Rahşiye
4- Miraciye 14- Sakiname 24- Şu'ara Tezkiresi
5- Mevlid 15- Şehrengiz 25- Lugat
6- Hilye 16- Sürname 26- Lugaz
7- Kırık Hadis 17- Fıkıh 27- Muamma
8- Methiye 18- Pendname 28- Kıyafetname
9- Fahriye 19- Osmanlı Tarihleri 29- Mektup
10- Hicviye 20- Gazavatname 30- Falname
Divan Edebiyatı Nazım Türlerinin Özellikleri
Her bir nazım türünün ele aldığı konu ve özellikleri farklı oluyor. Öne çıkan nazım türlerinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz;
1- Tevhid; Allah'ın birliğini ve ululuğunu anlatan şiirlerdir. Genellikle kaside biçimindedirler. Şiirlerde; Allah'ın büyüklüğü, sıfatları, kudretinin sonsuzluğu gibi özellikleri sanatlı bir üslupla anlatılıyor. Bu türdeki en bilinen tevhid manzumesini Nabi yazmıştır.
2- Münacat; Tür olarak tevhide benzerlik gösteriyor. Münacat'ın kelime anlamı Allah'a yakarma, dua etmedir. Kaside, gazel, murabba, mesnevi, rubai, kıt'a gibi nazım biçimleriyle yazılmıştır.
3- Naat; Peygamber Efendimizi övme amaçlı yazılan şiirlerdir. Kaside, gazel, mesnevi, terkib-i bend, terci-i bend, müstezad nazım biçimleriyle yazıldığı gibi düz yazı şeklinde de yazılabiliyor. Beyit sayısı 6-7 olduğu gibi yüzlerce olabiliyor.
4- Mevlid; Peygamber Efendimizin doğumunu konu alan eserlerin genel adıdır. Eserlerde; peygamberin doğumu, peygamber oluşu, mucizeleri, miraç olayı, örnek yaşamı, vefatı gibi konular ele alınıyor. En ünlü mevlid eseri Süleyman Çelebi'nindir. Mesnevi nazım biçiminde ikişer beyitler halinde yazılmıştır.
9- Hicviye; Birini yerme, alay etme, gülünç duruma düşürme amaçlı yazılan şiirlerdir. Halk edebiyatında taşlama biçiminde kullanılmıştır. Gazel, kaside, murabba, muhammes gibi nazım biçimleriyle yazılmıştır. En bilinen hicviye eserlerini Nef'i yazmıştır.
10- Mersiye; Ölen birinin ardından duyulan büyük üzüntüyü yansıtan şiirlerdir. Ölen kişinin ahlaki güzelliği, yaptığı iyilikler anlatılıyor. Mersiyelerde girizgah, yas, methiye, olay tasviri, dua ve temenniler bölümleri bulunuyor. Şair Ahmed'in Germiyan Beyi Süleyman Şah için yazdığı mersiye ilk örnek sayılmaktadır.
Tekke Edebiyatı Nazım Şekilleri
Türklerin İslamiyet'e girmeleriyle birlikte tasavvufun etkisiyle birçok farklı eser üretilmeye başlanmış. Tasavvuf daha ziyade tekkelerde yaşandığından buralarda üretilen eserler Tekke edebiyatını oluşturuyor. İlahi, hikmet, methiye, nutuk, devriyye, mersiye, şathiyyat, vezin-kafiye Tekke edebiyatının nazım türleridir. Nazım şekilleri ise;
1- Gazel; Tekke edebiyatında musammat haline getirilmiş. Koşmaya yaklaştırılmıştır. Yunus Emre, Niyazi-i Mısri musammat gazeller yazmışlar.
2- Kaside; Beyitler halinde yazılır. İlk beytin mısraları birbiriyle, diğer beyitlerin ikinci mısraları ilk beyitle kafiyeli, aynı vezinle söylenmiştir. Şiirler en az 15 beyit uzunluğundadır.
3- Mesnevi; ikişer mısralı beyitler halinde yazılmıştır. Her beyit kendi arasında kafiyeli oluyor. Konu ve beyit sınırlaması bulunmuyor.
4- Murabba; Dörtlük halinde yazılıyor. Genellikle 4-8 dörtlükten oluşuyor. Tekke edebiyatında dini konular ele alınmıştır. Şiirler murabba şeklinde yazılmıştır.