Dil öğrenme stratejileri başarıyı artırıyor

İyi öğrenen özellikleri ile öğrenmede bireysel farklılıkların bu dönemde yapılan araştırmalarda öne çıkmasıyla (Skehan,1989), bu kavramların yabancı dil öğrenme sürecindeki rolü de irdelenmeye başlandı. Yabancı dil öğrenmede başarılı olanların öğrenme davranışları incelendiğinde, dil yeteneği ve motivasyona ilaveten belli dil öğrenme stratejilerini etkili bir şekilde kullanabilmenin de başarıya katkıda bulunduğu anlaşıldı (Dörnyei, 2005). Bu kapsamda, dil öğrenenlerin strateji kullanımı ve bunun öğrenme eylemine katkısı eğitimcilerin ve araştırmacıların odak noktası oldu. Peki yabancı dil öğrenirken hangi stratejiler kullanılmalı?

ÖĞRENMEYİ DAHA ETKİLİ HALE GETİRİR
Dil öğrenme stratejilerilerinin neler olduğunu ve nasıl kullanıldıklarını anlamaya yönelik çalışmalara bakıldığında, birbirlerinden farklı tanımlarla karşılaşmak mümkün. Strateji kelimesi, kökenine inildiğinde, eski Yunanca’da askeri yönetim, savaş sanatı gibi tanımlar içeren ‘strategia’ kelimesinden geliyor (Serçe, 2015). Burada ifade edilen bağlamı dışında öğrenme odaklı düşünüldüğünde ise strateji, bir hedefe ulaşmak için yapılan plan ve bilinçli olarak izlenen yol olarak tanımlanıyor (Oxford, 1990). Wenden (1987)’e göre öğrenme stratejileri, öğrenme sürecini daha etkili hale getirmek için öğrenenler tarafından atılan her türlü adımı oluşturuyor.  Weinstein ve Mayer (1986) ise öğrenme stratejilerini öğrenenler tarafından öğrenme sırasında kullanılan bilgiyi elde etme, belleğe kodlama ve ihtiyaç duyulduğunda o bilgiye tekrar ulaşma sürecini etkileyen davranışlar ve düşünceler olarak tanımlıyor. Farklı tanımlarla ifade edildiği üzere, öğrenme stratejileri öğrenenlerin kendi kendilerine öğrenmesini destekleyen ve öğrenmeyi daha etkili hale getiren öğrenme yolları ya da süreçleri anlamına geliyor.

ÖĞRENMEDE ÖNEMLİ İKİ GRUP 
Geçmişten günümüze dil öğrenme stratejilerine yönelik birçok farklı sınıflandırma yapılmıştır. Bunlardan belki de en kapsamlı olanı Oxford tarafından önerilen taksonomidir (Chamot, 2005; Ellis, 1994). Bu taksonomide öğrenme stratejileri, öğrenmeye yaptıkları katkı açısından değerlendirilerek doğrudan ve dolaylı stratejiler olarak iki grupta toplandı.

DOĞRUDAN VE DOLAYLI STRATEJİLER
Doğrudan stratejiler başlığı altında bulunan bellek stratejileri, bilginin hafızada tutulmasını sağlayıcı stratejilerdir ve zihinde bağlantılar kurmak, fiziksel hareketler yardımıyla hafızada tutmak bu grupta değerlendirilir. Bilişsel stratejiler, öğrenenlerin öğrendiklerini anlamlandırmaya çalışırken kullandıkları stratejilerdir. Örnek olarak, neden-sonuç ilişkilerini irdelemek, özet çıkarmak, önemli bilgilerin altını çizmek verilebilir. Bu grupta bulunan telafi stratejileri ise, öğrenenlerin iletişimi engelleyen sorunlarla başa çıkmak için kullandıkları jest ve mimikleri kullanarak dil eksikliklerini tamamlama gibi stratejilerdir. Dolaylı stratejilere bakıldığında, bu stratejiler doğrudan stratejilerle elde edilen bilgilerin iletişim amacıyla kullanılması noktasında önem taşır. Öğrenmeyi düzenleme ve planlamayı içeren üst-bilişsel stratejiler, bazı rahatlama teknikleri yardımıyla kaygıyı azaltma ya da dil öğrenme günlüğü tutma gibi duyuşsal stratejiler ve de hedef dili kullanırken iletişim odaklı hatalarının düzeltilmesini isteme ve iş birliği yapma gibi sosyal stratejiler bu grupta yer alır.

YÖNTEMLER BİRBİRLERİYLE BAĞLANTILI
Oxford (1990) tarafından yapılan bu sınıflandırmanın boyutları incelendiğinde aslında, doğrudan ve dolaylı stratejilerin birbirinden ayrı değil aksine birbirleri ile ilişkili oldukları ifade edildi. Örneğin, bir anadil konuşucusuyla iletişim kurarken soru soran bir kişinin sosyal stratejilerden yararlandığı, aldığı cevaplar üzerinde düşünüp o bilgiyi anlamlandırmaya çalışırken bellek stratejilerini ve elde ettiği bilgi ile zihninde var olan bilgi arasında bağ kurarak onu sonradan hatırlarken ise bellek stratejilerinden yararlandığı söylenebilir.

BAŞARILI KİŞİLER NELER YAPIYOR?
Dil öğrenme stratejilerinin geneline bakıldığında hepsinde ortak olan bazı özellikler bulunuyor. Örneğin, hepsi doğrudan ya da dolaylı olarak öğrenmeyi destekler, soruna yöneliktir, öğretilebilir ve öğrenenlerin daha bağımsız olmasını sağlarlar. Ayrıca bu öğrenme stratejilerinin temel amacı her biri eşit derecede önem arz eden 4 dil becerisini (dinleme, konuşma, okuma ve yazma) geliştirmek. Dil öğrenmede başarılı olan kişilerin kullandığı stratejiler şunlar:

- Cümle yapılarından çok anlama odaklanırlar.

- Sosyal stratejileri oldukça fazla kullanırlar, hedef dili kullanmak için her fırsatı değerlendirirler.- İletişimin kesintiye uğramaması temel amaçları olduğundan telafi stratejilerini öğrenip uygulamaya koyarlar.

SÜRECİN ÖNEMLİ BİR PARÇASI
Sonuç olarak, dil öğrenme stratejileri yabancı dil öğrenme sürecinin önemli bir parçası ve gerektiği durumlarda etkili kullanımlarının dil öğrenen kişiyi başarılı kıldığı yapılan çalışmalarla kanıtlandı. Dil öğrenmede başarılı kişilere gelince, bu kişiler birçok farklı dil öğrenme stratejisini bir arada kullanabilen kişilerden oluşuyor. Bu kadar önem arz eden bir konunun, dil öğretiminin her düzeyinde ülkemiz öğretim programlarına yerleştirilmesi, materyal geliştirme sürecine dahil edilmesi ve hizmet-içi eğitimlerde yer verilerek öğretmenlerimizin mesleki gelişimlerine katkıda bulunulması noktasında uzun vadeli uygulamalara gerek olduğu düşünülüyor. 

KAYNAKÇA
Chamot, A. U. (2005). Language learning strategy instruction: Current issues and research. Annual Review of Applied Linguistics, 25, 112-130.Dörnyei, Z. (2005). The psychology of the language learner: Individual differences in second language acquisition. Routledge. Ellis, R. (1994). The study of second language acquisition. Oxford University PressOxford, R. (1990). Language learning strategies. Cengage Learning, Inc.  Serçe, H. (2015). Dil öğrenme stratejileri. Pegem Akademi. Skehan, P. (1989). Individual differences in second-language learning. Edward Arnold.Wenden, A. (1987). How to be a successful language learner: Insights and prescriptions from L2 learners. Learner Strategies in Language Learning, 103117.

PROF. DR. BANU İNAN KARAGÜL KİMDİR?
Banu İnan Karagül, lisans, yüksek lisans, doktora eğitimini Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü İngiliz Dili Eğitimi Anabilim Dalı’nda tamamladı. Halen Kocaeli Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yabancı Diller Eğitimi Bölümü İngiliz Dili Eğitimi Anabilim Dalı’nda öğretim üyesi olarak görev yapıyor. Yabancı dil öğretmen eğitimi, sınıf-içi söylem çözümlemesi ve öz-düzenlemeli öğrenme konularında ulusal ve uluslararası düzeyde yayınları bulunuyor.