Dijital uygulamaların bilinmeyen faydaları

Dijital araç ve uygulamalar çocukların öğrenmesi için birçok fırsat sunarken; bazı risk ve tehlikeleri de beraberinde getiriyor. Bu noktada çocukların çevresindeki yetişkinlere bazı görev ve sorumluluklar düşüyor. Dijital teknolojilerin bu denli yaygın olduğu çağımızda, çocukları teknolojiden mahrum bırakmak bir çözüm yolu değil. Avrupa konseyi, 2016- 2021 çocuk hakları stratejisinde dijital dünyada çocuk haklarını gündeme alarak çocukların dijital dünyaya katılım hakkı olduğuna vurgu yaptı. Dijital teknolojilerden mahrum bırakmadan, doğru kullanım ve yönlendirme ile çocukların dijital teknolojilerden faydalanması sağlanmalı. Bunun yanında çocukların dijital teknolojiler sebebiyle oluşabilecek risk ve tehlikelerden korunması gerekir. 

ÇOCUKLARIN İLGİSİ DİJİTAL ÇAĞA GÖRE ŞEKİLLENİYOR
Çocukların öğrenmesi, ilgisi ve yetenekleri; içinde bulunduğu dijital çağın gerekliliklerine göre şekilleniyor. 2000’li yıllardan sonra dijital çağa doğan bu nesiller için Z ve Alfa kuşağı adı veriliyor. Z ve Alfa kuşağının özelliklerinden birisi dikkat sürelerinin diğer nesillere oranla daha kısa olması olarak biliniyor. Bu nesiller uzun metinler okumak ve uzun konuşmalar dinlenmektense bilgiye hızlı erişebilecekleri kısa videoları ve bilgiyi sadeleştiren görselleri tercih ediyor. Aynı anda birden fazla işe odaklanabilirler. Bilgiye oyunlaştırılmış yollarla ulaşmayı tercih ederler. Dijital teknolojileri kullanmak için ilgi duyarken, dijital teknolojileri kullanmaya yönelik öz güvenleri yetişkinlere nazaran daha yüksek olur.  Bu neslin özelliklerini bilmek çocukların gelişimlerini desteklemek için yetişkinlere yol gösterici olabilir. 

DOKUNMATİK EKRAN TEKNOLOJİLERİNE İLGİ ARTIYOR
Erken çocukluk döneminde teknoloji kullanımı giderek artar. Bu nedenle dijital platformlarda çocuklara yönelik eğitici ve eğitici olmayan birçok medya içeriği, dijital oyun ve uygulamalar üretiliyor. Çocukların teknoloji kullanım düzeyleri bireysel farklılıklar gösterse de okul öncesi dönemde çocukların küçük kasları tam olarak gelişmediği için fare, oyun konsolu gibi donanımların kullanımında zorlandıklarını görebiliyoruz. Bu dönemde çocukların daha çok tablet, akıllı telefon gibi kullanımı daha kolay olan dokunmatik ekran teknolojilerine ilgi gösterebiliyorlar. Böylelikle çocukların tablet ve telefonlarda bulunan oyun, uygulama ve sosyal medya platformlarını rahatlıkla kullanabildiğini de söylemek mümkün. Araştırmalar, çocukların dijital teknolojileri daha çok oyun oynama, video izleme ve iletişim amacı ile kullandığını gösteriyor.

ÇOCUKLAR ÖĞRENMEYE DAHA İSTEKLİ OLABİLİR
Dijital oyunlar, oyun ve keşfetme arzusuna uyacak şekilde tasarlanmış ortamlarda yer aldığında öğrenmeyi teşvik edebilir (Aktemur Gürler,2021). Çocukların yaşına, gelişim düzeylerine, ilgi ve meraklarına uygun medya içeriği ve dijital teknolojiler sunulduğunda, çocukların gelişim alanları desteklenebilir. Dijital teknolojiler ile birlikte çocukların yaratıcılıkları, kelime hazneleri ve matematik becerileri geliştirilebilir. Uygun oyun ve uygulamalar kullanıldığında çocuklar temel robotik ve kodlama becerilerini kazanabilir (Aktemur Gürler,2021). Dijital teknolojiler, çocukların oyun ve eğlence ihtiyaçlarının bir kısmını karşılayabilir. Çocukların dijital teknolojilere yönelik ilgi ve merakları göz önünde bulundurulduğunda çocukların öğrenmeye daha istekli olacağı öngörülebilir.

ÇOCUKLAR DİJİTAL İÇERİKLERE UZUN SÜRE MARUZ KALMAMALI
Çocukların teknolojiye yönelik merakları, özgüvenleri, cesaretleri ve yeterlilikleri yetişkinlere göre daha yüksek oluyor.  Ancak özellikle okul öncesi dönemdeki çocuklar, karşılarına çıkan içeriklerin doğruluğunu veya yanlışlığını yargılayabilecek bilişsel olgunlukta değiller.  Çocuklar karşılarına çıkan medya içeriğini genellikle doğru olarak algılıyor. Bu nedenle çocuklar, karşılarına çıkan şiddet, korku, cinsellik içeren medya içeriklerine ve reklamlara karşı savunmasız kalabiliyor.  Bunun yanı sıra, teknolojik araç ve gereçlerdeki içerik yoğunluğu çocuklarda ekran bağımlılığı yaratırken, çocukların dikkat sürelerini kısaltabiliyor. Çocuğun uzun süreli ve tek başına dijital teknolojilere maruz kalması çocukların fiziksel ve zihinsel gelişimleri açısından uygun olduğunu söyleyemeyiz.
 
DİJİTAL DÜNYADA ETİK HAKLAR NASIL KORUNUR?
Çocukların teknolojiyi kullanırken fiziksel ve ruhsal sağlığının ve dijital dünyada etik haklarının korunmasına yönelik şu öneriler verilebilir:
• Çocuklara sunulacak oyun ve uygulamalar daha öncesinde yetişkinler tarafından kontrol edilebilir.
• Çocuklara hareket etmeyi teşvik eden sanal yaşantılar sunulabilir. 
• Dijital ve dijital olmayan etkinliklerin bir dengesi oluşturulabilir. 
• Çocukların duruş bozukluklarının yöneltilmemesine dikkat edilebilir. 
• Göz sağlığı açısından, dijital teknolojilerin ekran parlaklıkları ve yansımaların optimum olmasına dikkat edilebilir. 
• Çocuklar, uyku kalitesini etkileyebilecek rahatsız edici içeriklerden uzak tutulabilir. 
• Çocukların fotoğrafını ve videosunu çekerken onlardan izin alınmalıdır. 
• Çocukları zararlı içeriklerden koruyacak internet filtreleri kullanılabilir. 
• Çocuklar dijital ortamları kullanırken yetişkin gözetimi ve rehberliği yapılabilir. 
• Çocuklarla internet üzerinde ne yaptığına yönelik sohbetler edilebilir ve izlenilen içerikler beraber eleştirilebilir. 
• Çocuklarla internetin ne olduğu ve nasıl amaçlarla kullanılabildiği üzerine konuşulabilir. 
• İnternet kullanırken çocuklara model olunabilir. 
• Çocukların interneti öğrenmesi ve keşfetmesi için çeşitli teknolojik fırsatlar sunulabilir. Böylelikle çocuk teknolojinin işlevi hakkında deneyim sahibi olur. 
• Çocukların günlük hayatta, oyunda ve öğrenmede teknolojinin rolü ve kullanımı hakkında deneyim edinmelerini sağlayan fırsatlar sunulabilir. 
• Dijital teknolojileri çocukların akranları ve yetişkinlerle iletişim kurmalarını destekleyecek şekilde kullanılabilir. 
• Dijital teknolojiler kullanılırken çocukların sırasını bekleme, paylaşma ve iş birliği yapma gibi sosyal becerileri destekleyecek şekilde kullanılabilir. 

PROF. DR. ESRA ÖMEROĞLU KİMDİR
Prof. Dr. Esra Ömeroğlu Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalında Öğretim Üyesi olarak görev yapıyor. Ömeroğlu 1983 yılında Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümünde Lisans Eğitimini,1986 yılında aynı üniversitenin Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Programında yüksek lisans 1990 yılında doktorasını tamamladı.1988-1990 yılları arasında doktora tezi konusunda Londra Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Drama Eğitimi  Anabilim Dalında çalışmalarda bulundu. Ayrıca  1991 yılında Dünya Bankası Bursu ile A.B.D de Perdue Üniversitesi'nde araştırmacı olarak yer aldı. Okul öncesinde dijital teknolojiler, karakter ve değerler eğitimi, eğitimde drama, sosyal duygusal beceriler konularında çalışmaları bulunuyor.

Kaynakça:
Aktemur Gürler, E. (2021). Erken Çocuklukta Dijital Oyun ve Oyuncaklar. Ömeroğlu, Karabulut ve Türksoy (Der.). Erken Çocuklukta Dijital Eğitim. Anı Yayıncılık: Ankara
Aktemur Gürler, E. (2021). Erken Çocuklukta Programlanabilir Oyunlar. Ömeroğlu, Karabulut ve Türksoy (Der.). Erken Çocuklukta Dijital Eğitim. Anı Yayıncılık: Ankara
Holloway, D., Green, L. and Livingstone, S. (2013). Zero to eight. Young children and their internet use. LSE, London: EU Kids Online.
Karakaya, N. K. (2021). Teknoloji, Ailenin Rolü ve Öğretmenin Rolü-Çocuk Hakları. Ömeroğlu, Karabulut ve Türksoy (Der.). Erken Çocuklukta Dijital Eğitim. Anı Yayıncılık: Ankara
Ömeroğlu, E., Karabulut, R., Türksoy, E. (2021). Erken Çocuklukta Dijital Eğitim. Anı Yayıncılık: Ankara
Türksoy, E. (2021). Z kuşağı ve Nesilleri Tanıma. Ömeroğlu, Karabulut ve Türksoy (Der.). Erken Çocuklukta Dijital Eğitim. Anı Yayıncılık: Ankara

Arş. Gör. Nafia Kübra Karakayai bu yazıya katkıda bulunmuştur.