Ders kitaplarında para babadan, bakım anneden

Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda son yıllarda bir farkındalık oluşsa da sorun tamamen ortadan kalkmış değil. İlkokul kitaplarında bile bu tarz söylemlere rastlamak mümkün. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Firdevs Gümüşoğlu, yaklaşık
30 yıldır ders kitaplarındaki cinsiyetçi söylemler konusunda çalışıyor. 20 yıl öncesine göre daha olumlu bir tablo olduğunu belirten Prof. Dr. Gümüşoğlu, örtülü ve açık olarak bu söylemlerin devam ettiğini ifade ederek, şunları söylüyor:

İŞ BÖLÜMÜ ADİL DEĞİL

“20 yıl öncesine göre ders kitaplarının durumu daha iyi, toplumsal cinsiyet konusunda daha duyarlı. Son yıllarda kamuoyunda farkındalık oluşmaya başladı. 2000’den sonra AB uyum politikaları çerçevesinde bazı tedbirler alındı, çalıştaylar yapıldı. Ancak hâlâ bu kitaplarda cinsiyetçi söylemler bulunuyor. Bazıları örtülü, bazıları açık ileti halinde.”

Her yıl yeni ders kitaplarını inceleyen Prof. Dr. Gümüşoğlu, bu yılki 1’inci sınıf Hayat Bilgisi’nden örnekler vererek, şöyle konuşuyor:
“Örtülü ileti dediğimiz ifadeler var. Örneğin, kız çocuğunun doğum günü çizimi yer alıyor. Onu organize eden, pastayı hazırlayan, hizmet eden kadın. Doğrudan cinsiyetçi bir ileti değil. Ama bu tarz organizasyonu kadınların yapması gerektiğine dair bir anlatı bu. Ya da çocuk hastalanınca bakımı annenin görevi gibi resmediliyor. Aile içi iş bölümünde artık erkekler mutfağa girdi. Ancak anneye yine mutfak önlüğü giydiriliyor. Anne masaya yemek getirirken, baba su dolduruyor. İş bölümünde adil olunmadığına, kadınların daha fazla sorumluluğu olduğuna dair iletiler söz konusu. Meslek dalları tanıtımında da karşımıza çıkıyor. Kadınlar çocuk doktoru oluyor. Erkek muayene eden bir kadın doktor yok. Çocuk, annesinden babasına göre daha ucuz şeyler istiyor. Eskiden anneye hiçbir şey aldırılmazdı. Ancak hâlâ baba, paranın esas sahibi olarak algılanıyor.”

Yeni müfredat ve ona uygun hazırlanan ders kitapları 1, 5 ve 9’uncu sınıfta okutuluyor. Gelecek sene tüm kademelerde olacak. Gümüşoğlu, “Toplumsal cinsiyet eşitliğine her boyutuyla dikkat edilmeli. Ailede, sokakta, okulda... Sayısal olarak da kadın ve erkek görünürlük düzeyi eşit olmalı, bu da problemli. Toplumsal cinsiyet çalışan bilim insanlarına danışılmalı. 2009’da MEB çalışma yaptı. Beni de davet etti. Ancak sonraki süreçlere hiç dâhil olmadık. Eğitim bilimciler kitapların son halini gözden geçirmeli” diyor.

KADINLAR İSTİSMARA AÇIK HALE GELİYOR

Prof. Dr. Gümüşoğlu, kitaplardaki cinsiyetçi söylemlerin etkisi hemen görülmese de ilerideki sıkıntıları şöyle anlatıyor:

“Toplumsallaşmada çocuklar eşitsizliğin mutlak ve doğru olduğunu öğreniyor. Annenin yerinin mutfak; doktor bile olsa asıl işinin ev, çocuk bakımı olduğu gibi iletileri alıyor. Sorunca net ifade edemeyebilir ama yaşamının sonraki sürecinde kadınların düşük ücretle istihdam edilmesini onaylatacak, özgür, ayakları üzerinde duran, güçlü bireyler haline gelmesini engelleyecek bir formasyon bu. En uç noktası da kadınlar her türlü istismara, şiddete açık insanlar haline geliyor. Erkekler de güçlü, kadınlar üzerinde egemen bireylere dönüşüyor.”