Cumhuriyetçilik Nedir? Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Nelerdir?
Güncelleme Tarihi:
Cumhuriyetçilik kavramı siyasi ideoloji terimidir. İsminden de anlayacağımız gibi Cumhuriyet yandaşlığı anlamına gelmektedir. Dolayısıyla ilk olarak Cumhuriyet teriminin anlamını bilmektedir. Aynı zamanda yönetim biçimi olarak da bilinmektedir. Bu bakımdan yazıda sizler için bilgilendirici şekliyle detaylı olarak Cumhuriyetçilik nedir ve Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılan inkılaplar yani yenilikler nelerdir detayları ile derledik.
Cumhuriyetçilik kavramını Türkiye ülkesinde yaşayan her vatandaş aslında bilmektedir. Çünkü Türkiye ülkesinin Başkanlık Sistemi yani yönetim şekli Cumhuriyettir. Demokratik bir ülkede yaşayan her bireye Cumhuriyetçiliğin ne olduğuna dair birçok bilgi ilkokul eğitim sisteminde öğretilmektedir.
Cumhuriyetçilik Nedir?
Cumhuriyetçilik kavramının tanımına geçiş yapmadan önce Cumhuriyetin ne olduğunu bilmek gerekmektedir. Devlet başkanının halk tarafından belirli yetkilerle seçildiği ve belirli bir süre için var olan devlet yönetim biçimine Cumhuriyet denmektedir.
Bazı yönetim biçimlerinde egemenlik hakkı belirli bir kişiye aittir. Cumhuriyet bunu kabul etmemekte ve tam tersi bir ideoloji uygulamaktadır. Cumhuriyette egemenlik hakkı ulusun kendi elindedir ve demokratik seçimle kendisi ülke yöneticilerine karar vermektedir.
Cumhuriyetçilik ise yukarıda anlatılan Cumhuriyet kavramını benimsemek, kabul etmek üzerine dayalı Cumhuriyet yandaşlığını ifade eden siyasi bir ideoloji kavramına verilen isimdir. Temsil etmeye dayalı yönetim tarzına da Cumhuriyetçilik denmektedir.
Cumhuriyetçilik isimli siyasi ideoloji, Cumhuriyet ile yönetilen bir devletin vatandaşları etrafında şekillenmektedir. Tarihte Cumhuriyetçilik çeşitli şekillerde uygulanmıştır. Temsili azınlık devleti ve halk egemenliği Cumhuriyetçiliğin uygulandığı şekiller arasındadır.
Cumhuriyetçilik ve Cumhuriyet birbirleriyle bağlantılı iki ayrı kavramdır. Kelimenin kökeni Arapça olan Cumhur sözcüğünden gelmektedir. Arapça olan Cumhur ise Türkçe de halk demektir. Cumhuriyet yönetiminde söz sahibi ve egemenlik halka aittir. Halkın bu söz yetkisi ile ülke yönetilmektedir. Devlet yönetimiyle bağlantısı buradan gelmektedir.
Halkın kendi kendisini yönetmesi, yönetimde söz sahibi olması, demokrasinin uygulama şekli, yönetimde halkın egemenlik söz sahipliğinin geçtiği bu rejim Cumhuriyettir. Devlet yönetiminde Cumhuriyet kavramının bulunması, benimsenmesi ise Cumhuriyetçilik olarak bilinmektedir.
Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Yapılan İnkılaplar Nelerdir?
Mustafa Kemal Atatürk'ün Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda yaptığı inkılaplar tarihte bilinmektedir.
Yapılan inkılapları anlayabilmek ve kavrayabilmek adına ilk olarak inkılap teriminin tanımını çok iyi bilmek gerekir. İnkılap kelimesinin bir diğer ismi de reformdur. Tatmin edici olmayan, iyileştirilmesi gereken, yenilenmesi gereken, yanlış olan, yozlaşmış olan şeylerin devrilmesi, köklü değiştirilmesi, yenilenmesi ve dönüştürülmesine inkılap veya reform denmektedir.
Bu doğrultuda Cumhuriyetçilik ilkesi önemsenerek yapılan yenilikler yani inkılaplar şöyle sıralanmaktadır:
23 Nisan 1920 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılmasıdır.
Saltanatın kaldırılmasıdır. Saltanat ise 1 Kasım 1922 tarihinde kaldırılmıştır. Bir ülkede padişahın ya da sultanın yönetime hakim olmasına saltanat denmektedir.
Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda yapılan en büyük yenilik ise 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyetin ilan edilmesidir.
Bu doğrultuda halifelik kaldırılmıştır. Halifeliğin kaldırılma tarihi ise 3 Mart 1924 olarak bilinmektedir. Bu alanda bilinmesi gereken aslında halifeliğin kaldırılmasının doğrudan Laiklik ilkesiyle alakalı olmasıdır. Fakat dolaylı olarak da halifeliğin kaldırılması Cumhuriyetçilik ilkesiyle de ilgilidir. Bu nedenden dolayı yapılan yenilikler arasında halifeliğin kaldırılmasına yer verilmektedir.
Ortada halkın seçeceği bir kavram olabilmesi için birden fazla siyasi partinin var olması gerekmektedir. Bu doğrultuda da çok partili hayata geçiş yapılmıştır yani siyasi partiler bu ilke doğrultusunda kurulmuştur.
Cumhuriyetçilik ilkesi doğrultusunda siyaset kavramının bazı alanlardan ayrılması gerekmektedir. Bu yüzden de siyaset ordudan ayrılmıştır.
1934 senesinde kadınlara da seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
1921 anayasası hazırlanmıştır. Bu anayasaya Teşkilat-ı Esasiye Kanunu da denmektedir. Burada 1924 anayasasının ilkeleri belirlenmiştir.
1924 anayasası hazırlanmıştır. Bu anayasa ile 1921 anayasasının yerini yeni kurallar ile 1924 anayasası almıştır. Dolayısıyla Teşkilat-ı Esasiye Kanunu artık 1924 anayasası olarak bilinmektedir.
3 Mart 1924 tarihinde Erkanı Harbiye Vekaleti kapatılmıştır. Cumhuriyet döneminde kaldırılan Türk devlet sisteminde Cumhuriyet öncesinde kurulan bakanlığa Erkanı Harbiye Vekaleti denmektedir.
Subay vekil uygulaması kaldırılmıştır.