Çocuklarda ‘ekran bağımlılığı’

Kontrolsüz diye özellikle belirttim çünkü çocuklarda teknoloji kullanımının olumlu olduğu kadar olumsuzda etkileri var. Teknoloji kullanımı arttıkça, çocuklar gündelik yaşamda var olan uyaranları görmemezlikten gelebilir. Bu durumda uyaran eksikliğini meydana getirebiliyor. Uyaran eksiklikleri de maalesef sık olarak ailelerin otizmle ilgili bilgi toplamaya çalışmalarına neden olabiliyor. Bizim önceliğimiz çocukları doğru uyaranlarla eğitmek.

DOĞRU UYARAN NEDİR?
Beyin gelişimi anne karnından itibaren başlar. Bu gelişimde öncelikle tanımlanabilen yedi duyunun (işitme, tatma, koklama, dokunma, görme, vestibüler, derin duyu) uyarılmasının rölü  çok büyük. Çünkü beyin nöronal (sinir hücreleri) bağlantılarla gelişiyor. Her bir uyaran farklı farklı bağlantıları oluşturuyor ve bu durumda beyin gelişiminde önemli bir rol oynuyor. Tablet karşında görme tek veya iki parmak kullanmak dışında hangi duyular veya beden hareketleri kullanılabilir? Teknoloji bağımlılığı riski nedir? Bunu iyi anlamak için çok kısa olarak bir kimyasal maddeden bahsedeyim. Bağımlılık ve dopamin ilişkisi:
Çocuklarda ekranla olan ilişki arttıkça dopaminin salgılanma düzeyinde artıyor. Bu durumda çocuklar zamanla ekrana bağımlı hale geliyor. Bu alışkanlıklar yaş ilerledikçe değişik bağımlılıklara yol açabiliyor. Dopamin beyin hücreleri arasında dolaşan bir kimyasal maddedir. Birkaç kimyasal madde, beynin orta bölgesinden keyif alma hatta hareket etme gibi eylemlerde rol alması için salgılanır. Ancak dopamin çok artarsa bağımlılık riski ortaya çıkar. Hatta bu yan etkiyi sıklıkla 50 yaş üstü başlayan Parkinson hastalığında gereğinden çok fazla dopamin kullananlarda görebilirsiniz.

OYUN DEYİP GEÇMEYİN
Peki çocukları ekran bağımlılığından kurtarmak mümkün mü? Zaman içerisinde çocuklarla daha kaliteli vakit geçirerek bunu önlemek mümkün. Bireysel oyun, arkadaş grubuyla oyun ve aile içi oyunların arttırılması gerekiyor. Oyun deyip geçmemek lazım beyin gelişiminde ve sosyal-bireysel gelişimde de çok önemli yere sahip. Oyun hem bilişsel-zihinsel hem el ayak gövdeyle ilgili hareket etmeyi öğrenme hem de keyif alma için gerekli. Ancak ekrandan çocuğun çok kısa sürede öğrenebileceği bilgiler de var. Ailenin ve eğitimcinin, çocuğun hangi yaşta ne öğrenmesi konusunda dikkatli olması gerekiyor. Zira bağımlılık düzeyine gelindiğinde bahsettiğim daha ileri yaşlarda kötü bağımlılıklara gidebilme riskleriyle karşılaşılabilir. Onların dışında; göz bozukluğu, el parmaklarını kullanabilme beceriksizliği (yazı yazma gibi ince motor sorunları), radyasyon, sosyal ilişki bozukluğu, yalnızlığı tercih etme, beden derslerinde beceriksizlik , hatta bazı tablet oyunlarına bağımlılık sonucu şiddet meyli göstererek arkadaşlarına zarar vermeye bile başlayabilir. Teknolojiden sakın korkmayın. Ama çocuğunuzun tabletlerde neyi hangi yaşta, hangi sıklıkta, ne kadar süre, nerede izleyeceğini öğrenerek onlarla tartışmadan çözüm bulmalısınız.

DR. BÜLENT MADİ KİMDİR?
Dr. Bülent Madi 1976’da İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi’nden mezun oldu, 1980’de aynı üniversiteden ‘nöroloji uzmanlığı’nı aldı. 1982-2002 yılları arasında kurucularından olduğu Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı’na bağlı rehabilitasyon merkezlerinde nöroloji uzmanı olarak görev yaptı, aynı kurumda 2009-2012’de Araştırmalar ve Rehabilitasyon Direktörlüğü’nde bulundu. 10 binin üzerinde gelişimsel sorunu olan çocuğun tanılanması, eğitim ve rehabilitasyonunun programlanmasıyla ilgilendi. 1989-2002 yılları arasında Amerikan Hastanesi’nde nöroloji uzmanı olarak çalıştı. 1989-2011 arasında Marmara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik, Okul Öncesi Öğretmenliği, Zihinsel Engelliler Öğretmenliği, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği, Fen Bilgisi Öğretmenliği bölümlerinde lisans ve yüksek lisans dersleri verdi. 1980 yılından bu yana muayenehanesinde çalışıyor. Madi, aynı zamanda Yankı Çocuk ve Genç Psikolojik Danışmanlık’ta danışman nörolog olarak çalışmalara destek veriyor.