Cizye Nedir? Cizye Vergisi Kimden Neden Alınır?

Tarihe baktığımız zaman devletler ayakta kalmak için çeşitli vergiler almışlardır. Bu vergilerin sayesinde ekonomik anlamda büyük bir rahatlama olmaktaydı. Günümüzde bile devletlerin aldığı çeşitli vergiler bulunmaktadır. Osmanlı Devleti'nde ekonomisini ayakta tutmak için vergilerden yararlanmıştır. 

Cizye Nedir? 

Cizye, İslam ülkelerinde bulunan ve Müslüman olmayan kişilerden alınan vergiyi ifade etmektedir. Bu vergi türünü ödeyen kişiler Müslüman olmayan kişilerdi. Cizye kelime anlamı olarak 'karşılık olarak ödemek veya vermek' şeklinde tanımlanır. Buradan anlaşılacağı üzere cizye vergisi bir şeyin karşılığı olarak alınmaktaydı. 

Cizye, Kuran-ı Kerim'de geçen bir kavram olarak bilinmektedir. Bu kavramın içeriğine bakacak olursak Gayrimüslim kişilerin bu vergiyi vermesi gerekmekteydi. Osmanlı Devleti, cizye vergisini alırken oldukça adaletli davranmıştır. Bu vergi usulüne uygun bir şekilde gereken kişilerden alınmıştır. 

Cizye Vergisi Kimden Neden Alınır? 

Cizye vergisini vermesi gereken kişiler Gayrimüslim olan kişilerdi. Bu kişilerin İslam topraklarında yaşaması gerekmekteydi. Zekata benzeyen cizyede önemli bir fark bulunmaktadır. Zekat vermesi gereken Müslümanlar bunu bir ibadet olarak yapmaktadırlar. Cizye ise Gayrimüslim olanlardan alındığı için ibadet olmamaktaydı. 

Sonuçta Müslüman olmayan kişilerden ibadet yapması istenemez. Bunun yerine Müslüman olmayanlardan vergi alınması gerekmekteydi. Cizye vergisi de bu açıdan alınması gereken oldukça yararlı bir vergi olmuştur. Tabi zaman geçtikçe cizye vergisinde değişiklikler meydana gelmiştir. 

Cizye alınırken Gayrimüslimlere sözler verilmekteydi. Bu gelir vergisini veren kişilerin canı, malı ve her türlü hakları devlet garantisi altına alınmaktaydı. Bu kişiler istedikleri gibi özgürce yaşama hakkına sahip olmuşlardır. Cizye vergisi kişilerin ekonomik durumuna göre alınmaktaydı. Bu konuda Osmanlı Devleti adaletli bir sistem uygulamıştır. 

İslamiyet'in ilk dönemlerinde cizye vergisini ödemesi gereken Gayrimüslimler arasında Hristiyan, Mecusi ve Yahudi gibi gruplar bulunmaktaydı. Bu gruplardan alınan cizye miktarı bölgelere göre değişiklik göstermekteydi. Müslümanlığı kabul eden kişilerden ise bir dönem cizye alınmaya devam edilse de daha sonra cizye alınmamıştır. Yani cizye alınmasında zaman zaman farklılıklar olduğu görülmüştür. 

 Kimlerden Cizye Vergisi Alınmamıştır? 

Cizye vergisi alınması gereken kişiler Gayrimüslim olmak zorundaydı. Yani Müslüman olan kişilerden cizye alınmamıştır. Cizye alınması gereken kişilerden yılda bir kez cizye alınmaktaydı. Bunun karşılığı olarak cizye verenlerin devlet güvencesi altına girmesi sağlanmıştır. 

 Zaten Müslüman olmayan kişilere Müslüman olması veya cizye vermesi şeklinde iki seçenek sunulmaktaydı. Müslüman olan veya cizye veren kişilerin canı ve malı devlete emanet olmaktaydı. 

Cizye alınmayan kişiler; 

- Müslümanlar, 

- Sakatlar,

- Kadın ve çocuklar, 

- Din görevlileri. 

- Aşırı yaşlı olan kişiler. 

 Cizye Vergisinin Tarihi Gelişimi 

Cizye vergisi, İslamiyet döneminde alınmaya başlamıştır. Bu vergi Gayrimüslim olanlardan belirli şartlar karşılığında alınmaktaydı. Osmanlı dönemine gelindiğinde ise cizye verenlerin canları ve malları korunmakla birlikte yaşayışları serbest bırakılmıştır. 

1689 yılında Köprülü Fazıl Mustafa Paşa, vergi konusunda çeşitli düzenlemeler yapmıştır. Buna göre cizye toplamak için Cizyedarlık görevi oluşturulmuştur. Bu kişiler cizyeyi toplamakla görevli olan kişilerdi. Cizyedar sayesinde bu vergi daha sistemli bir şekilde toplanmaya çalışılmıştır. 

 1855 yılında ise Islahat Fermanı sonrasında cizye vergisi kalkmıştır. Yerine askerlikten muafiyet vergisi getirilmiştir. Daha sonra II. Meşrutiyet ile Müslüman olmayanlara da askerlik şartı getirilerek askerlikten muafiyet vergisi kaldırılmıştır.