Anne babaların yeni kaygısı: TikTok

Ebeveynler, acaba bu paylaşım platformu, çocuk ve gençlerde bağımlılık yapıyor mu, eğlenceli videoların büyüsüne kapılan çocuk yaştaki gençler, bomboş içeriklerle zaman mı öldürüyor, uygulama yeterli denetim olmadığı için teşhircilik ve tacize kapı mı aralıyor gibi sorulara cevap arıyor. Uzmanlar, uygulamanın popüler olma nedenlerini, doğurabileceği sonuçlarıı ve alınabilecek önlemleri şöyle sıralıyor:

TÜKETİM KÜLTÜRÜNÜN BİR SONUCU
Hacettepe Üniversitesi İletişim Bilimleri Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Emre Toros: TikTok ve benzeri platformların çekici olması hızlı tüketilebilir olmasından ve yerine yine hızlıca yenisinin geliyor olmasından kaynaklı. TikTok’un diğer sosyal medya platformlarından farklılaştığı nokta ise daha denetimsiz olması. Çin menşeili bir uygulama olduğu için denetim konusunda batılı evrensel değerleri göz ardı edebiliyor. Ancak kullanımı tüm dünyada giderek yaygınlaştığından bu şekilde devam etmeyeceğini, bir filtreleme getirileceğini düşünüyorum. Aynı zamanda bu kültür kolay para kazanmak ve bir anda ünlü olmak için alan açıyor. Ebeveynler açısından bakıldığında çocuğun kısa yoldan emek koymadan para kazanması bazılarına cazip görünebiliyor. Bu durumda bu fırsatın beraberinde getireceği teknoloji bağımlılığından şikayet etmemek gerekir. Ama ebeveyn bunu bir fırsat olarak görmüyorsa bu platform tüm ailenin hayatında sınırlı olarak yer almalı. Bu durumdan şikayet eden velilere şu sorunun sorulması lazım; çocuğunuzun bu mecraya girmesi için ne kadar erişim izni sağlıyorsunuz? Sınırsız sağlıyorsanız ne ekiyorsanız onu biçiyorsunuz demektir.”

BASKI TERS ETKİ YARATABİLİR
Hacettepe Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü öğretim üyesi Doç. Dr. Arif Özer: Olayı içinde bulunduğumuz zaman içinde değerlendirmek gerekiyor. Eski günler çok güzeldi söyleminin bugünün çocukları için bir anlamı yok. Soru şu olmalı, “bulunduğumuz koşullara nasıl uyum sağlayacağız?” Ve şunu analiz etmek gerek; ‘Çocuklar burada ne buluyorlar?’ Ayrıca biliyorsunuz hayat çok hızlı eviriliyor. Çocuklar için sosyal medyada fenomen olmak adete bir meslek haline geldi ve bu şekilde para kazanmak çocukları teşvik ediyor Evet bir denetimsizlik var ama bu denetimi kim sağlayacak? Bu platformlar kullanılmaya devam edecek. Özellikle ergen yaştaki çocukların elinden telefonu almak, yasaklar koymak tam tersi etkilere neden olabilir. Çocuklar söz konusu olduğunda her konuda kararı onlara sormadan alıyoruz. Çocukların düşüncelerini önemsemek, onların bu alanlarda ne bulduklarını öğrenerek, yaklaşmak sorunları en az seviyeye indirebilir.

Hasan Kalyoncu Üniversitesi Rehberlik Psikolojik Danışmanlık Bölümü Öğretim üyesi Prof. Dr. Yaşar Özbay: Genel olarak birçok sosyal medya uygulamasına benzer olsa da TikTok’un denetimsiz olması ayrıca kaygı verici bir durum. Özellikle gelişim çağındaki bir çocuğun burada gördüğü küfür, argo, cinsellik içeren her türlü içeriği üreten kişilere özenmesi, onları taklit etmesi ve sapma dediğimiz davranışlar sergilemesi çok olası. Çocukların bunlara kapılıp gitmemesi için çözüm noktasında aile işlevselliği işin başında geliyor. İletişim ve aile içi bağlar öne çıkıyor. Saygıya ve sevgiye dayalı bağlar güçlendiğinde sapma diyebileceğimiz davranışları bir anlamda engellemiş oluyoruz. Ebeveynlerin kendi tutum ve davranışlarıyla örnek olmaları da çok önemli. Kendilerinin yapamadıklarını çocuklardan istemeleri inandırıcı ve ikna edici olmayacaktır.. Bu noktada ebeveynlerin sosyal medya kullanımını mücbir nedenler dışında azaltmalı. Ayrıca sosyal-duygusal gelişim döneminde çocukların rol model arayışı içine girmesi, dolayısıyla sosyal medyada gördüğü kişilere özenmesi anormal bir durum değil. Çocuklar geri bildirim alma hevesi için de kendileriyle ilgili olmuşuz karşılaştırmalar yapabiliyorlar. Bu sorun da yine aile zemininde işlenerek aşılabilecek bir durum.

VELİLER KONTROLÜ ELİNDE TUTMAYA ÇALIŞIYOR
Pınar İlhan: (Veli): Kontrollü takip taraftarıyım. Geçen sene kızımla birlikte bu platformu kullanmaya başladık. Başlangıçta eğlenceli geliyordu, sonra baktım her gün evde tuhaf tuhaf dans etmeye başladı. TikTok’ta ‘akım’ denen bir şey var, herkes aynı ‘garip’ dansı, ‘garip’ takliltleri, ‘garip’ makyajları yapıyor... Bir süre sonra kızım derslere odaklanamaya ve bağımlılık derecesinde takip ettiği kişilere özenmeye başladı. Mesela makyaj yapan kişileri çok takip ediyordu, bir gün bir kozmetik mağazasına girdik, baktım 12 yaşındaki kızım benden daha iyi biliyor bütün makyaj malzemelerini… Kullanımına kısıtlama getirmeye karar verdim, kısıtladığım halde gizli gizli girmeye başladığını gördüm sonra baktım benim de kesmem lazım, ben de kullanmamaya başladım ve böylece bu olumsuz etkileri azalttık.

Fatma Çulcu (Veli): Yaklaşık bir senedir benim telefonumdan kullanıyor, dolasıyla kullanım süresini vesaire biliyorum ancak ben kendim girip neler olduğuna bakmamıştım. Geçtiğimiz gün merak ettim, girdim ve bir çocuğa uygun olmadığını düşündüğüm içerikler olduğunu gördüm. Eğitici bir içerik olmadığı gibin argo, küfür, çıplaklık gibi içerikler olduğunu gördüm. Bu kadar denetimiz olabileceğini düşünmemiştim. Hala kullanıyor, kullanmıyor diyemem ama kimleri/neleri izlediği konusunda daha dikkatli olmaya başladım. Bildirimler zaten benim telefonuma geliyor ve kontrolü elimde tutarak sadece eğlenebileceği şeylere bakmasına müsaade ediyorum.

NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Tiktok Çin merkezli ByteDance şirketine ait. Çin’de ilk hizmet vermeye başladığı 2016 yılında Douyin adı ile piyasaya çıktı. 2017 yılına gelindiğinde ‘musical.ly’ adlı sosyal medya uygulamasını satın alarak büyüyen şirket, 2018 yılında Douyin ve musical.ly kullanıcılarını birleştirerek TikTok adını aldı. 2018’de Softbank Group’tan 3 milyar dolarlık yatırım alan TikTok bundan sonraki dönemde çok hızlı bir büyüme ile dünyanın en çok kullanılan sosyal platformları arasına girdi. Şu an için TikTok’un piyasa değeri 75 milyar dolardan fazla ve ByteDance’ın kurucusu 35 yaşındaki Zhang Yiming 4 milyar dolar kişisel serveti ile Çin’in en zengin 35’inci kişisi.