Anlam daralması nedir? Anlam daralması örnekleri ile konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Dil bilgisi açısından ele alındığı vakit en önemli kurallar içerisinde anlam daralması gelir. Özellikle pek çok öğrencinin merak ettiği ve öğrenmek istediği konular içerisinde yer alıyor. Peki anlam daralması nedir? Anlam daralması örnekleri ile konu anlatımı hakkında detayları derledik.
Çok eski dönemlerden günümüze kadar ulaşmış farklı kelimelerde anlam daralması yaşanmıştır. Böylece meydana gelen anlam daralması ile beraber, kelimeler daha kısıtlı Bir ifadeye sahip olur. Öne çıkan örnekleri ile beraber günümüzde oldukça fazla sayıda anlam daralması uğramış Türkçe sözcükler bulunmaktadır.
Belli bir sözcüğün anlamının belirli bir zaman içerisinde manasının bir kısmını yitirmesi, aynı zamanda genel anlamdan özel anlama geçiş yapması anlam daralması olarak bilinir. Böylece eski dönemlerde bir kelime üzerinden birden fazla anlam genel olarak kullanılırken, bu anlamlar kelime üzerinden günümüzde özel hale gelmektedir. Diğer bir deyişle sadece belli bir anlamı ifade etmeye başlarlar. Bu konuda bir Örnek vermek gerekirse ‘oğul’ sözcüğü, eski dönemlerde ‘yavru ve çocuk’ şeklinde ifade edilirdi. Böylece hem erkek hem de kız çocukları için oğul kelimesi kullanılırdı. Ancak Günümüzde ise oğul sözcüğü artık sadece erkek çocukları için değerlendirilir.
Anlam Daralması Örnekleri
Anlam daralması üzerinden günümüzde Türkçe ile beraber birçok farklı örnek vermek mümkün. Özellikle geçmişten günümüze ulaşmış ve zamanla anlamına yitirerek azaltmış farklı kelimeler yer almaktadır.
Oğul: Eskiden hem erkek hem de kız çocukları için kullanılırken, günümüzde sadece erkek çocukları için öne çıkar.
Tanrı: Eskiden Türkçede Tengri olarak bilinirdi ve ‘Mavi, gökyüzü ve Tanrı’ olarak kullanırdı. Günümüzde ise İslamiyet'in kabul edilmesi ile beraber Türklerde sadece, ‘Yaratan’ şeklinde ifade edilmektedir.
Makine: Her türlü araç adına geniş anlamda kullanılan bir sözcüktür. Özellikle bazı yörelerde otobüs ve arabalar içinde makine kelimesi değerlendirilir. Anlam daralması üzerinden belli mekanik cihazlar için artık kullanılır.
Hayvan: Eski dönemlerde insanlar da dahil tüm canlılar için kullanılan bir kelimeydi. Günümüzde ise sadece kedi, köpek ve benzeri canlılar için kullanılan bir kelime olarak anlam daralması yaşamıştır.
Erik: Şeftali ve kayısı ile beraber zerdali gibi anlama gelen erik kelimesi, günümüzde sadece bir meyveyi anlatmaktadır. Böylece yaşamış olduğu anlam daralması ile beraber tek bir kelime üzerinden değerlendirilir.
Yukarıda görüldüğü gibi birçok değişik kelime genel anlam üzerinden manasını azaltarak daha az ifade sunmaktadır. Böylece dil bilgisi ile beraber Türk edebiyatı üzerinden bu durum anlam daralması olarak bilinir. Bu açıdan daha birçok farklı kelimenin Türkçe de yer aldığını ve günümüzde anlam daralması üzerinden kullanıldığını anlatmak mümkün.
Anlam Daralması Konu Anlatımı
Anlam daralması genel olarak herhangi bir kelimenin daha geniş anlam üzerinden daha az anlamı ile değerlendirilmesi şeklinde ifade edilebilir. Yani genelden özele doğru değişkenlik gösteren kelimeler şeklinde anlatılır. Böylece bu kelimeler eski dönemlerde birden fazla manaya gelirken, günümüzde artık tek bir anlamı göstermektedir. Bunlar içerisinde oğul, Tanrı, yemiş, makine, erik ve hayvan gibi birçok değişik sözcük olduğunu anlatmak mümkün. Bu sözcükler eski dönemlerde birçok değişik anlam üzerinden farklı yerlerde kullanılırdı. Fakat günümüzde artık belli bir tanımlama eşliğinde değerlendirilir.
Anlam Daralması Özellikleri
Anlam daralmasında sözcüğün bir bölümünün anlamını yitirmesi üzerinden özel bir anlama geçiş elde edilir. Bu geçiş ile beraber kelime artık sadece özel bir tanıma sahip olarak kullanılır. Bu sayede anlam karmaşası ortadan kaldırılması ile beraber, cümle içerisinde daha etkili biçimde kullanma imkanı sağlar.