Akarsuların özellikleri nelerdir? Türkiye'nin akarsuları ve temel işlevleri
Güncelleme Tarihi:
Yeryüzünde ve yeraltında belirli bir akak içerisinde, toprağın eğimi yönünde sürekli veya zaman zaman akan suların genel adı akarsudur. Türkiye'de çok fazla çeşitliliğe sahip durumda olan akarsuların varlığı söz konusudur. Akarsuların özellikleri nelerdir? Türkiye'nin akarsuları ve temel işlevleri şeklinde belirlenmiş olan konu başlıklarını detaylarıyla derledik.
Akarsu, belirli bir yatak içerisinde devamlı ya da en az bir mevsim boyunca akan su olma özelliği barındırmaktadır. Akarsuyun doğduğu yere ise kaynak denilmekte olup döküldüğü yere de ağız adı verilmektedir.
Akarsuların Özellikleri Nelerdir?
Türkiye sınırları içerisinde çok fazla çeşitliliğe sahip akarsular vardır. Bu akarsuların ise kendilerine özgü özellikleri söz konusudur. Fakat burada önemli olan akarsuların genel özellikleridir. Bundan dolayı akarsuların genel özelliklerini şu şekilde sıralamak doğru olacaktır:
- Debileri düşüktür.
- Akış hızları yüksektir.
- Aşındırma gücü ve taşıdıkları alüvyon düzeyi fazladır.
- Hidroelektrik enerji potansiyelleri oldukça yüksektir.
- Genel olarak düzensiz rejimleri vardır.
- Fırat ve Dicle nehirleri dışında Türkiye'deki akarsuların boyları genellikle kısadır.
- Denge profili oluşumu söz konusu durumda değildir. Bundan dolayı da ulaşımda kullanılmaları söz konusu değildir.
- İçme, sulama, kullanma suyu temini, tatlı su balıkçılığı, elektrik enerjisi üretimi gibi çok çeşitliliğe sahip alanlarda yararlanılabilir olmaktadırlar.
- Akarsular kar erimelerinden dolayı yıl içerisinde en fazla sularını ilkbahar aylarında taşırlar.
Türkiye'nin Akarsuları ve Temel İşlevleri
Türkiye topraklarında akışını sürdürmekte olan çok çeşitli akarsular bulunmaktadır. Bu akarsuların her birinin üstlendiği temel işlevlerinin varlığı söz konusudur. Bundan dolayı Türkiye'nin akarsuları ve bu suların temel işlevlerinden bahsetmek son derece yararlı olacaktır. Bu doğrultuda Türkiye'nin akarsularını ve temel işlevlerini şu şekilde sıralamak mümkün olacaktır:
- Bartın Çayı: Üzerinde küçük ölçekli olarak taşımacılık yapılmasını sağlayan bir işlevselliğe sahiptir.
- Çoruh Nehri: Çoruh Nehri üzerinde Türkiye'nin en yüksek ve de Dünyanın üçüncü en yüksek barajı olacak olan Yusufeli Barajı inşa edilmektedir. Çoruh nehri sahip olduğu yüksek akış hızı sebebiyle Türkiye'de rafting sporunun yapılmasında önemli bir işlev üstlenmektedir.
- Sakarya Nehri: Üzerinde 10 adet HES barajı bulunur. Nehrin en temel işlevi enerji üretiminde önemli rol almasıdır.
- Kızılırmak Nehri: Türkiye'nin en uzun nehri olan kızıl ırmağın en temel işlevlerinden biri tarımsal sulamaların yapılmasına olanak sağlamasıdır.
- Meriç Nehri: Çeltik arazilerini sulamasında kullanılmaktadır.
- Bakırçay: Sulama faaliyetlerinde öne çıkan akarsular arasındadır.
- Gediz: Türkiye'nin ikinci büyük akarsuyudur.
- Büyük Menderes: Batı Anadolu’nun en büyük nehri olup Menderes Havzası’nın ana sulama kaynağını oluşturmaktadır.
- Küçük Menderes: Ödemiş Bozdağlar‘dan doğarak 175 km yol kat eden ve Selçuk’un Pamucak Sahili’nden Ege Denizi’ne dökülen nehir, kentin en önemli su kaynağını oluşturmaktadır.
- Manavgat Nehri: Türkiye'de rafting sporuna elverişli bir alan oluşturmaktadır.
- Aksu Nehri: Üzerinde 6 adet baraj ve HES bulunmakta olup elektirk enerjisi üretiminde önemli bir işleve sahiptir.
- Dalaman Çayı: Çay'ın çevresi oldukça sulak bir alan olduğundan dolayı etrafında tarım yapılmasına olanak sağlamaktadır.
- Eşen Nehri: Üzerinde nehir kanosu aktivitelerine olanak sağlar.
- Asi Nehri: Türkiye'nin kaynağını dışarıdan alan tek nehri olup aynı zamanda ters yönde akan bir nehir olma özelliği taşımaktadır. Bundan dolayı hidro politik öneme sahip bir nehirdir.
- Dicle Nehri: Türkiye'den doğar ve diğer havza ülkelere doğru devam eder. Bu ülkeler ise Suriye; Türkiye, İran ve Iraktır. Enerji üretiminde önemli bir role sahiptir.