Ailenin sınav kaygısı çocuklara yansıyor

Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş (TEOG) sistemi kapsamında ikinci dönem ortak sınavlar önümüzdeki hafta yapılacak. Her yıl olduğu gibi bu sene de aileler ve çocuklar sınav kaygısı, stresi, olumlu ve olumsuz davranışlar, sınavı etkileyen faktörler konusunda uyarılıyor. Ancak uzmanların dikkat çektiği, 8’inci sınıf öğrencilerinin lise son sınıfta üniversite sınavlarına giren öğrencilerden en önemli farkı şu: Çocukların anne-babalarının kaygısını taşıması, ailenin sınava yüklediği anlamın çocuğa yansıması. İşte uzmanların ailelere ve TEOG sınavlarına girecek öğrencilere önerileri...

Dr. Nevin Dölek (Psikolog): Madem bu sınav hayatın açık tutabilir bir gerçeği bunun için elinden geleni yaptın. Ekstra bir çaba göstermene gerek yok. Asıl yapılması gereken şey bu sınavla ilgili çok konuşmamak ve olduğundan daha büyük anlam yüklememek. Çünkü çok alternatif lise var ve her birinde de çocuklar mutlu olabiliyor. Ailelerin sınava yüklediği anlam çocuğa da yansıyor ve çocuklar da onları hayal kırıklığına uğratmamaya çalışıyor. Hayal kırıklığına uğratmanın, kendisine duyulan sevgiyi azaltacağına inanıyor ve bu durumdan rahatsız oluyorlar. Bu nedenle aileler de sınava çok büyük anlamlar yüklememeli. Ama bu bir sınav gerçeğinin olmadığı anlamına gelmez. Çocuklarınıza, “Başarılı olmanı isteriz ama unutma ki bu bir sınav anı ve her türlü faktörcevaplarını etkileyebilir. O nedenle sen elinden geleni yap, daima başka alternatifler bulunur” diyerek onları gerçek olmayan duygulardan arındırabilirsiniz. 8’inci sınıftaki bir öğrencinin, üniversite adayından farklı olarak kaygılanmasında anne-baba, öğretmen ve arkadaşları önemli rol oynar. Bu çocuklar sadece anne-babasının kaygısını taşıyor.

Ebeveynler ya da öğretmen sınav başarısını önce çocukların iyiliği için istiyor. Ama bu sınavdaki başarı biraz da “Ailenin, öğretmenin ya da okulun başarısı” anlamına da geliyor. Bu durumda bir yandan farkına varmadan kendi başarılarını arttırmak, için de çocukları zorluyorlar.

Ailelere önerim şu: Mutlu ve başarılı olmak için bir yığın alternatif var. Hiçbir sınava gereğinden fazla anlam yüklemeyin. Çocuğun nerede ve nasıl mutlu olacağını önceden hesaplamak mümkün değil.

Şeyda Özdalga (Davranış Bilimleri Enstitüsü): TEOG sınavında hedeflediğiniz okullara girmek için tüm sene boyunca hatta daha öncesinden başlayarak çalıştınız. Hafta sonlarında kursa gittiniz, özel dersler aldınız, binlerce soru çözdünüz, yapmak istediğiniz sporları, sanat aktivitelerini, arkadaş programlarını vs. ertelediniz. Aileler de maddi ve manevi tüm sınırlarını zorlayarak destek oldular. Bazen alkışladılar, bazen daha çok çalışmanız için eleştirdiler, uyardılar. Sınava sayılı günler kaldı. Kaygı gencin öğrenme süreçlerinden dikkat, algı, konsantrasyon ve hafıza işlevlerini etkiliyor. Kaygı ve hafıza işlevleri beyinde aynı bölge tarafından kontrol edildiği için yüksek kaygı düzeyi, bilgiyi “hatırlama” becerisini de olumsuz etkiliyor. Deneyim ve inanışlarınız ise kaygınızın ölçüsünü belirliyor. Ancak bu seviyeyi arttıran, bunun sonucunda da performansı düşüren kaygıyı tetikleyen durumlar var. Bunlar, sınav hazırlığının tam yapılmamış olması, ders ve çalışma yükünün fazla, süresinin uzun olması vs. Sınavdan korkmak yerine, “TEOG benden korksun” diyerek kaygınızı azaltmaya yönelik aktivitelerde bulunmanız, kendinizi rahatlatmanız lazım.

Aileler, öncelikle çocuğa huzurlu bir ortam sağlayın. Çocuğunuzun stresini azaltmak için çalışma dönemlerine, deneme sınavlarındaki eksiklerine yönelik olumsuz yorumlardan kaçınmalısınız. Tüm çalışmalar, çabalar takdir edilmeli. Sınav sistemine yönelik olumsuz yaklaşımlarda bulunmayın. Çocuğunuzun ilgi ve yeteneklerine göre okullar hedefleyin. Onların gözlenen veya dile getirilen duygu ve düşünceleri değerlendirin.

Nilüfer Devecigil (Uzman Psikolog): Sınav stresi her çocuğu zorlar. Bu dönemde ebeveyn kendi anlayış penceresini biraz daha açık tutabilir. Sanırım çocuktan çok ebeveynin bu dönemde kendine iyi bakması gerekiyor. Oksijen maskesini önce kendimize bağlamak gibi. Motive eden cümlelerden çok çocuğun iç dünyasını anlayan bir yerden konuşmak daha önemli. Her çocuk farklı. Kimi çocuk “Ben bu işi başaramayacağım” gibi cümle kurarken kimi “Başaracağımı biliyorum” diye konuşabilir. “Başaramam” diyenin, zorlandığını anlamak kadar, “Başaracağım” diyene de “Kendini iyi hissediyorsun” karşılığını vermek önemli. Bu süreçte çoğu zaman ebeveyn doğru cümleleri söylemek adına çocuğuyla uyumlanmayı kaçırıyor. Örneğin, bu konuda konuşmak istemeyen ve sessiz duran bir çocuğun bu sessizliğine saygı gösterebilir miyiz? Çocuk sınavla ilgili konuşmak isterse konuşulmalı. Ve çocuk konuşmak istediği sınav konusunun içeriğini kendi belirlemeli.

Çevre ve şu anki sınav sistemi ister istemez bir kaygı yaratıyor. Bunu ortadan kaldırmak diye bir şey yok. Ancak kaygıyı anlamak ve eğlenceli aktiviteler ile kaynak yaratmak çocuğa yardımcı olabilir. Ebeveyn olarak işimiz kaygısız bir dünya yaratmak değil, ancak çocuğun kaldırabileceği kadar kaygının farkında olmak. Fiziksel aktiviteler stresin atılmasına çok yardımcı olur. Doğada yürüyüş, oyun, yoga, yüzme, spor vs. gibi çocuğun günlük hayatında zaten yaptığı fiziksel aktivitelere bu süreçte yer açmak gerek.