Ad Aktarması Nedir? Ad (İsim) Aktarması Konu Anlatımı Ve Örnekleri
Güncelleme Tarihi:
Mecaz-ı Mürsel olarak da bilinen ad aktarması dil bilgisinin önemli konuları arasında yer almaktadır. İlk başta zor gibi görünse dahi öğrendikten sonra kolayca yapılabilecek bir konudur. Nitekim pek çok öğrenci bu konuda araştırma yapmakta ve öğrenmeye çalışmaktadır. Peki, ad aktarması nedir? Ad (isim) aktarması konu anlatımı ve özellikleri hakkında bilinmesi gerekenler.
Belli bir amaç üzerinden kullanılan ad aktarması, dilbilgisi içerisinde mecaz-ı Mürsel olarak bilinmektedir. Benzetme amaçlı kullanım dışında bir sözcüğün anlamını karşılayacak şimdi değerlendirilmektedir. Farklı örnekler eşya ya da insan kapsamında değişik etmenleri ele alarak ad aktarmasını oluşturabilmektedir.
Ad Aktarması
Mecazi Mürsel ismi ile bilinen ad aktarması iki farklı şekilde ele alınarak oluşturmaktadır.
- Benzetme amaçlı gerçekleştirilmemelidir. Eğer benzetme amacı taşırsa o zaman ‘istişare’ olarak anlam kazanır.
- Herhangi bir sözcüğün gerçek anlamının dışında mecaz anlamı üzerinden değerlendirilmelidir.
Bunlara bir örnek vermek gerekirse;
Yaşar Kemal'i severek okuyorum.
Burada anlatılmak istenen Yaşar Kemal'in yazdığı kitaplardır. Okuyucu burada Yaşar Kemal'in kitaplarını anlatmakta ve okumayı çok sevdiğini söylemektedir. Burada eserleri anlatılmak yerine ad aktarması yapılarak İsmi üzerinden eserleri kastedilir. Eser-sanatçı ilişkisi olarak dile getirilecek bu yöntem ile beraber ad aktarması yapılmış olur. Tabii amaca bağlı olarak farklı şekilde üzerinden ele alınmak suretiyle ad aktarması kelime bazında yapılabilmektedir.
Ad Aktarması Nedir?
Ad aktarması bilinen ismiyle mecaz-ı Mürsel, herhangi bir kelimenin anlamını taşıyacak bir örneklendirme yapmaktır. Kullanılan sözcüğün anlamını kapsayacak ve onu anlatacak bir etki oluşturur. Bir ismin ya da bir eşya ile beraber pek çok farklı kelime anlamı başka bir kelime tarafından karşı tarafa aktarılır. Başka bir örnek vermek gerekirse;
‘’Bugün takım muhteşem oynadı.’’
Burada takım muhteşem oynadığı derken aslında takım içerisindeki oyuncular kastedilir. Yani oyuncuların çok iyi bir performans gösterdiği dile getirilmektedir. Bu şekilde aktarma yapılmak suretiyle oyuncuların yerini takım kelimesi alır. Bir başka örnek ile beraber anlatmak gerekirse;
‘’Bugün stat tüm gücüyle bağırdı’’
Aslında burada bağıran kişinin taraftarlar olduğu anlatılır. Ancak mecaz-ı Mürsel yani ad aktarması yapmak suretiyle taraftarların yeri stat kelimesi ile doldurulmuştur. Günümüzde bu anlam üzerinden pek çok değişik cümle yapısı oluşturulabilmektedir.
Ad aktarması ele alınırken farklı kavramlar arasında benzetme ilişkileri üzerinden mecaz-ı Mürsel gerçekleştirilmektedir.
Parça Bütün İlişkisi: Herhangi bir durum ya da varlığın parçası üzerinden bütünü anlatılır. Aynı şekilde bütün söylenmek suretiyle parça kastedilebilmektir.
‘’Uçak İstanbul'a gelmek üzereydi’ (Burada bütün anlatılarak parça söylenir.)
İç-Dış İlişkisi: ‘’Eğer üşüdüysen sobayı yakabilirsin.’’ (Burada iç-dış ilişkisi üzerinden soba içerisinde yakılacak etmenler ile alınır.)
İnsan-Yer İlişkisi: ‘’Bütün sınıf bugün sözlü olacak.’’ (Buradaki anlam ise mekan üzerinden öğrenciler kastedilmektedir.)
Neden-Sonuç İlişkisi: ‘’Bütün gün Bereket yağdı.’’ (Burada ise neden sonuç ilişkisi üzerinden yağmur kastedilmektedir.)
Bütünüyle anlamlarına bağlı olarak farklı şekillerde ad aktarması yani mecaz-ı mürsel gerçekleştirebilirsiniz.
Ad Aktarması Örnekleri
Türkçede dil bilgisi açısından en çok kullanılan kurallardan biri de ad aktarmasıdır. O yüzden bu konuda pek çok farklı örnek vermek mümkün. Tabii duruma bağlı olarak parça-bütün ilişkisi, iç-dış ilişkisi, insan-yer ilişkisi ya da neden-sonuç ilişkisi üzerinden örnekler çıkarılabilir.
- Bu tekerlekler nelere şahit oldu. (Parçadan yola çıkarak araba kast edilir.)
- 5 bardak içtim. (Bardak yerine içindekiler anlatılır, yani iç-dış ilişkisi bulunmaktadır.)
- İstanbul sonucu merakla bekliyor. (Burada İstanbul halkı ile yer-insan ilişkisi ele alınır.)