Abartılmış OBP adil rekabeti zedeliyor

Bu sene 2 milyon 755 bin 301 adayın katıldığı YKS’de 1 milyon 670 bin 205 aday tercihte bulundu ve onların da 987 bin 388’i üniversiteye yerleştirildi. Eğitim Uzmanı Salim Ünsal, yüzde 90’ı devlet, yüzde 10’u özel lise mezunu olmak üzere sınava katılan 2 milyonun üstündeki adayın ortalama OBP istatistiğini çıkardı. Verilere göre, sınavda sadece 2 soru çözüp 150 puan elde eden bazı adayların liseden 65 OBP puanıyla mezun oldukları görülüyor.

2 SORU YAPAN NASIL 65 PUANLA MEZUN OLUR?
Eğitim Uzmanı Ünsal, hazırladığı raporda sınava katılan öğrencilerin diploma notlarının YKS’deki sıralamalarını önemli ölçüde değiştirdiğine dikkat çekerek şunları söyledi:

“Bu istatistikte ilginç durumların ortaya çıktığını söyleyebilirim. En alt puan grubundaki adayların diploma notu ortalaması yaklaşık 65 civarında. Yani YKS’de 150 puan almış bir adayın OBP puanı 65. Bu da liseyi 65 not ortalamasıyla bitirmiş bir öğrencinin YKS’de sadece iki soru çözmüş olduğunu gösteriyor. Oysa OBP puanı 65 olan bir öğrencinin YKS’de daha iyi bir performans göstermiş olmasını bekleriz.

PUAN VE DİPLOMA NOTU ARASINDA FARKLAR VAR
Adayların sınav performansıyla diploma başarısı arasında doğrusal bir oran var. Diploma puanı düşük olan düşük, yüksek olan yüksek puan alıyor. Burada bireysel sonuçlar üzerinden gidilmediği için veri sağlıklıymış gibi görünüyor. Ancak tabloda, düşük puan alan adayın YKS puanıyla diploma notu arasındaki fark aslında çok yüksek. Farkın kapandığı yüksek puan alan grup. Bu grubun hem OBP hem de YKS puanı yüksek. Örneğin 430 puan alan öğrencinin diploma notu 93 puan seviyelerinde. Burada puanlar arasında bir yakınlık var.”

EŞİTLİK ADALET SAĞLAMIYOR
OBP’nin adayın yerleştirme sıralamasının belirlenmesinde önemli etkisi olduğuna dikkat çeken Ünsal, şöyle devam etti:
“Bu puan, sınavdaki bazı puan aralıklarında 5-10 binlik sıralama sıçramalarına neden olabiliyor. Sonuçta bu bir sıralama sınavı. Dolayısıyla 1 puanın bile bu kadar fark ettirdiği bir sistemde diploma notlarının bu kadar yüksek verilmiş olması OBP’nin bir adaletsizliğe neden olduğu duygusunu da beraberinde getiriyor. Mesela bir fen lisesi öğrencisi ile meslek lisesi öğrencisini ele alalım. Meslek lisesi öğrencisinin performansı düşük olsun ve sınava da pek hazırlanmamış olsun. Ancak okulda ona yüksek puanlar verilsin. Diploma notu diyelim ki 85 olsun. Diğer yandan fen lisesi öğrencisi de 85 ortalamayla mezun olmuş olsun. Sistem bu iki öğrenciyi ayırt etmeden OBP puanı oranını aynı şekilde veriyor. Yani iki öğrenci de diploma notları ölçüsünde sınav puanlarına ek puan alıyor. Dolayısıyla buradaki eşitlik adaleti sağlamıyor. Çünkü fen lisesini bitiren öğrenci hem çalışma performansı hem de bilgi düzeyi olarak diğer öğrenciden daha ilerde.

OBP SIRALAMAYI 75 BİN CİVARINDA DEĞİŞTİREBİLİYOR
Veriyi oluştururken denk geldiğim uç örnekler oldu. Mesela sayısal alanda sınava giren bir aday sınavdan 200 puan aldıysa 2024 yılı sıralamalarına göre 549 bininci olur. Bu öğrencinin diploma notu 95 olduğunda yerleştirme puanı hesaplanırken sıralaması 549 binden 475 bine yükseliyor. Yani diploma puanı adayın sıralamasını 75 bin civarında değiştirebiliyor. Diğer yandan sayısalda 420 puan alan bir aday var ve sıralaması 21 binde. Bu adayın diploma notu eğer 95 ise yerleştirme puanı hesaplanırken sıralaması değişmiyor ve 21 bin olarak kalıyor. Çünkü kendiyle aynı puan dilimindeki diğer adaylarla hemen hemen aynı diploma puanına yani OBP’ye sahip. Ancak aynı adayın diploma notu 80 olduğunda sıralaması 21 binden 26 bine düşüyor. Sıralamada yaşanılan bu 5 binlik kayıp, adayın devlet üniversitesinde tıp fakültesi seçebilecekken artık seçememesine yol açabiliyor.

PUANLAMALAR OBJEKTİF DEĞİL
Okullardaki puanlama sistemi çok objektif bir şekilde yapılamıyor. Çünkü liselerde öğrencilere uygulanan ölçme değerlendirme sistemleri, öğrencinin performansını doğru bir şekilde yansıtamıyor. Özel okullarda yüksek puan vermek bir mecburiyetmiş gibi algılanabiliyor. Durum böyle olunca devlet okulları da kendi öğrencilerinin geri kalmaması için böyle bir yönteme başvurabiliyor. Haliyle her yıl öğrencilere yüz binlerce takdir ve teşekkür belgesi dağıtılıyor.”

OBP’Lİ PUAN NASIL HESAPLANIYOR?
“Adaylardan, geçtiğimiz yıl bir programa yerleşip de kayıt olmayanlar ve bu yıl yeniden bir üniversiteye yerleşenlerin diploma notu yani OBP’si yarı yarıya düşüyor. Diploma notu örneğin 95 olan bir adayın bu puanının ilk yerleştiği yıl yüzde 12’si alınıyor ancak ikinci yıl bu puanın yüzde 6’sı alınıyor. Haliyle yerleştirme puanına eklenenen ek puanı yarı yarıya azalmış oluyor. Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM), OBP puanını hesaplarken örneğin adayın ham puanı 300 ise ve diploma puanı 70 ise bu puanı önce 5 ile çarpıyor ardından çıkan sonuç olan 350’nin de yüzde 12’sini alıyor. Bu işlemden çıkan 42 puan da adayın ham puanına ekleniyor ve adayın yerleştirme puanı 342 olarak hesaplanmış oluyor.”