8. Sınıf Türkçe Fiillerde Çatı konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Bir cümle içerisindeki fiilin çatısını özne ve nesneler belirler. Bu nedenle fiillerdeki çatılar özneye ve nesneye göre olmak üzere ikiye ayrılır. Özne ve nesnelerin yapısı o cümledeki yüklemin çatısını oluşturur. 8. sınıflar fiillerde çatı konusunu örnek cümlelerle anlattık.
Cümleler kendi içerisinde ''isim cümlesi'' ve ''fiil cümlesi'' olmak üzere ikiye ayrılır. İsim cümlelerinde çatı aranmaz. Sadece master eki almış ya da alabilecek fiillerin çatısı olabilir.
8. Sınıf Türkçe Fiillerde Çatı - Konu Anlatımı
1- Öznelerine Göre Fiil Çatıları
Öznelerine göre fiil çatıları dörde ayrılır. Bu cümlelerde fiiller etken, edilgen, işteş ya da dönüşlü olabilir.
- A. Etken Fiiller
Cümledeki eylem bir ya da birkaç özne tarafından gerçekleştiriliyorsa cümlenin fiili etkendir.
Örnek: Ali, düzenli olarak dedesini ziyaret ediyor.
Ziyaret etme eylemi Ali tarafından gerçekleştiriliyor.
Örnek: Çiçekler bu bahar erken açtı.
Bir fiilin etken olması için eylemin canlı özne tarafından yapılması gerekmez. Dolayısıyla bu cümledeki fiil de etkendir.
Örnek: Yine geç kaldı.
Gizli özneli cümlelerde de fiil etken olabilir.
- B. Edilgen Fiiller
Cümledeki eylemi gerçekleştiren özne belirsizse o cümlenin fiili edilgen olur.
Örnek -1- Babam evin kapılarını tek tek kapadı. - Kapama eylemi Baba tarafından gerçekleştiriliyor. Dolayısıyla - Etken Fiil.
Örnek -2- Evin kapıları tek tek kapandı. - Kapama eylemini gerçekleştiren özne belirsiz. Dolayısıyla - Edilgen Fiil.
- C. İşteş Fiiller
İşteş fiillerde her zaman birden fazla özne bulunur. Eylemler karşılıklı ya da birlikte gerçekleştirilir.
Örnek -1- Bayram günü iki komşu barıştı. / Karşılıklı İşteş Fiil
Örnek -2- Rüzgarın etkisiyle yapraklar uçuştu. / Birlikte İşteş Fiil
Not: Bazı yüklemler yapıları gereği işteş fiillere benzeyebilir. Ancak işteş olarak tanımlanamaz.
Örnek: Yüzümdeki sivilce beni çirkinleştirdi.
Bu cümledeki eylem birlikte ya da karşılıklı gerçekleştirilmiyor. Dolayısıyla - İşteş değil.
- D. Dönüşlü Fiiller
Eylemi yapan ve eylemden etkilenen öznenin aynı olduğu cümlelerdeki fiiller dönüşlüdür.
Örnek -1- Aynanın karşısında uzun uzun süslendi.
Örnek -2- Kalem bulmak için etrafına bakındı.
Not: Süslenmek ve Bakınmak eylemlerini gerçekleştiren de bu eylemlerden etkilenen de aynı öznedir.
2- Nesnelerine Göre Fiil Çatıları
Nesnelerine göre fiil çatıları da kendi içerisinde dörde ayrılır. Bu cümlelerde fiiller geçişli, geçişsiz, oldurgan ve ettirgen olabilir.
- A. Geçişli Fiiller:
Nesne ya da nesneleri olan cümlelerdeki fiiller geçişlidir. Ne ya da Neyi sorusu sorularak bir fiilin geçişli olup olmadığı öğrenilebilir.
Örnek -1- Üşüyen annesine içeriden hırka getirdi. / Ne? - Hırka.
Örnek -2- Şu kitabı uzatır mısın? / Neyi? - Kitabı.
- B. Geçişsiz Fiiller:
Nesnesi olmayan ya da belirsiz olan cümlelerdeki fiiller geçişsiz olarak nitelendirilir.
Örnek: Kadıköy'e giderken anneme uğradık.
Bu cümledeki Kadıköy'e ve anneme kelimeleri Neyi sorusuna değil Neye sorusuna cevap verir. Neye sorusunu karşılayan kelimeler dolaylı tümleç olarak tanımlanır. Fiil nesne almadığı için geçişsizdir.
Örnek: Ablam bu sabah evden gitti.
Gitmek fiili nesne almadığı için geçişsizdir.
- C. Oldurgan Fiiller:
Geçişsiz fiillerin geçişli fiile dönüşmesiyle oldurgan fiiller oluşur. Oldurgan fiillerin oluşması için eylemin ek alması gerekir.
Örnek -1- Grip olduğum için annem çorba pişirdi.
Pişmek - Geçişsiz
Pişirmek - Oldurgan
Örnek -2- Filmdeki oyuncu hepimizi çok güldürdü.
Gülmek - Geçişsiz
Güldürmek - Oldurgan
- D. Ettirgen Fiiller:
Geçişsiz fiiller ek almasına rağmen hala geçişsiz oluyorsa o cümledeki fiil ettirgen olarak tanımlanır.
Örnek: Öğretmen sınıftaki pencereleri açtırdı.
Açmak - Geçişsiz
Açtırmak - Ettirgen