8. Sınıf Sosyal Bilgiler Çok Partili Siyasi Hayat konu anlatımı

Çok partili hayat bir ülkenin gelişmesiyle doğru orantılıdır. Demokratik ülkelerde ülkenin başına gelen lider halkın seçtiği ve güvendiği bir liderdir. Bu sebeple çok partili yaşama geçiş gereklidir. Türkiye Cumhuriyeti’nde de zaman zaman çok partili hayata geçiş denemeleri yapılmış ancak 1950 yılında yapılan seçimle iktidar değişikliği gerçekleşebilmiştir.

 Çok Partili Hayata Geçiş Denemeleri

 Birinci TBMM döneminde birçok farklı kesimden milletvekili mecliste bulunmaktaydı. İlk TBMM'de bulunan gruplar için ortak amaç; vatanın işgalden kurtarılması olduğu için partileşme mümkün olmamıştır.

 İlk TBMM'de Islahat Grubu, İstiklal Grubu, Tenasüt grubu gibi gruplar bulunuyordu. Mustafa Kemal Atatürk'ün öncülüğünde Müdafaa-i Hukuk Grubu kurularak ülkede bulunan bölgesel cemiyetler bir bayrak altında toplamış ve vatanın kurtarılması için etkin rol oynamıştır. Mustafa Kemal ve yandaşlarına 1. Grup, Mustafa Kemal'in karşısında bulunan saltanat ve hilafet yanlılarına ise 2. Grup ismi verildi.

 Halk Fırkasının Kuruluşu

 Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1923 tarihinde kurulan Halk Fırkası Anadolu ve Müdafaa i Hukuk grubu temel alınarak kurulmuştur. Cumhuriyet Halk Fırkası 1923-1950 yıllar arasında tek başına iktidarda kalan bir partidir. Bu süreçte partinin başında ne kuzenim 1923- 1938 yılları arasında Mustafa Kemal, 1938- 1950 yıllar arasında ise İsmet İnönü bulunmuştur. Mustafa Kemal ve İsmet İnönü partinin başında tek başlarına iktidarda oldukları süre içinde hem Cumhurbaşkanlığı hangi Parti Genel Başkanlığı yapmıştır

 Halk Fırkası ekonomide devletçilik savunmuştur. Çünkü dönemin şartları halkın serbest ekonomi sistemine geçmesi için uygun değildir. Halk Fırkası Türkiye Cumhuriyeti ile birlikte kurulan Türkiye'de kurulan ilk siyasi partidir. Halk Partisi 14 Mayıs 1950 tarihinde yapılan seçimleri kaybederek yönetimi Demokrat Parti’ye devretmiştir.

 Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası

 Mustafa Kemal'in yakın arkadaşları tarafından kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 17 Kasım 1924 tarihinde kurulmuştur. Partinin genel başkanı bir dönem Doğu cephesi komutanı olarak görev yapan Kazım Karabekir’dir. Parti'nin kurucuları ise Rauf Orbay, Ali Fuat Cebesoy, Refet Bele, Adnan Adıvar gibi isimlerdir.

 Türkiye'de halk partisinden sonra kurulan ikinci parti olarak var olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Cumhuriyetin ilanından sonra kurulan ilk partidir. Aynı zamanda ilk muhalefet partisi unvanı bulunan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ekonomide liberalizm savunmuştur. Parti politikaları içinde dini inançlara saygılı olmayacağına dair bir bilgi de bulunmuştur. Bu durumdan dolayı partide kısa süre içinde muhafazakar ve saltanat yanlısı, rejim karşıtı kişiler toplanmaya başlamıştır. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası Şeyh Sait ayaklanması ile ilgili olduğu gerekçesiyle 5 Haziran 1925 tarihinde kapatılmıştır. Böylece çok çok partili hayata geçiş ilk deneme başarısız olmuştur.

 Serbest Cumhuriyet Fırkası

 12 Ağustos 1930 tarihinde kurulan Serbest Cumhuriyet Fırkası ikinci muhalefet partisi olarak kurulmuştur. 1929'da dünyada başlayan ekonomik kriz Türkiye’yi de etkilemiştir. Bundan dolayı Cumhuriyet Halk fırkasına karşı tepkiler artmış iktidar partisinin denetlenmesi için ve demokrasinin tam olarak yerleşim sağlanabilmesi için yeni bir partiye ihtiyaç duyulmuştur. Mustafa Kemal Paşa'nın isteği ile Fethi Okyar tarafından Serbest Cumhuriyet Fırkası kurulmuş.

 Serbest Cumhuriyet Fırkası ekonomide liberalizmi savunmuştur. Bu partiye de zamanla muhalif gruplar girmeye başlamış daha sonra Fethi Bey partinin kontrolün sağlayamayacağı düşünerek. 7 Kasım 17 Kasım 1930 tarihinde partiyi feshetmiştir. Böylece çok partili hayata geçiş denemeleri ikinci defa başarısız olmuştur.