8. Sınıf Sosyal Bilgiler Atatürk Döneminde Türk Dış Politikasındaki Gelişmeler konu anlatımı

Atatürk dönemi Türk dış politikası savaşların bitmesinden itibaren Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması ve bu cumhuriyetin ayakta kalabilmesi için yapılan anlaşmaları ve çalışmaları içine alır. Bu sebeple Türkiye Cumhuriyeti için oldukça önemli olan Atatürk dönemi Türk dış politikası ülkenin geleceğini şekillendirmiştir.

 Türk Dış Politikası Nedir?

 Türk dış politikası savaşların bitiminden sonra yeni süreçte ülkenin diğer ülkelere karşı takındığı tavırdır. Türk dış politikamızın özellikleri ise; bağımsız, gerçekçi, barışçıl, milli güce dayanan, eşitlik ilkesine dayanan, hukuka bağlı bir devlet esas alır. Mustafa Kemal'in Türk dış politikası için söylediği söz ‘Yurtta barış, Dünyada barış.’ sözüdür.

 Atatürk döneminde Türk dış politikasında önemli hamleler yapılmıştır. Özellikle Lozan Antlaşması'nda çözülemeyen konular; Atatürk dönemi Türk dış politikasına çözülmeye çalışılmıştır. Lozan'da çözülemeyen konular;

 Yabancı Okullar

 Tevhid-i Tedrisat Kanunu'yla tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlandı. Milli Eğitim Bakanlığı'nın istediği plan ve programları uygulamak zorunda olan okullara aksi durumda kapatılma şartı kondu. Özellikle kurulduğu dönemden itibaren Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar yabancı okullar ülkeyi bölmek, itilaf devletlerinin isteklerine hizmet etmek için varlıkların sürdürüyordu. Ancak Tevhid-i Tedrisat kanunu ile bu sorun ortadan kaldırıldı.

 Musul Sorunu

 Misak-ı Milli sınırları içerisinde bulunan Musul sorunu çözülememiştir. Bölge hakkında İngiltere ile görüşmeler sürerken, özellikle bölgede Şeyh Sait isyanı çıkmasıyla iç mesele dış meseleyi etkilemiş ve bölge İngilizlere bırakılmıştır. Şeyh Sait isyanı Dönemin en büyük rejim karşıtı isyanı olarak görülmektedir. Ordu isyanı güçlükle bastırmış, ülke iç durumu karışıklığından dolayı Musul Meselesi aleyhimize sonuçlanmıştır.

 Montrö Boğazlar Sözleşmesi

 Boğazlar özellikle Tüm dünya ülkeleri için en önemli stratejik noktalardan biridir. Bu sebeple özellikle Lozan Anlaşması'na göre boğazların yönetiminde bir komisyon kurulacağı kararlaştırılmıştır. Ancak Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile bu komisyon kaldırılarak boğazların yönetimi Türkiye Cumhuriyeti'ne bırakılmıştır. Boğazlar konusunda tam bağımsızlık elde edilmiştir.

 Hatay Meselesi

 Mustafa Kemal'in çok uzun yıllar boyunca Hatay konusunda mücadele ettiği bilinmektedir. Hatay Türkiye'ye bağlanması için birçok çalışmada bulunan Mustafa Kemal önce Hatay'ın bağımsız olmasını sağlayarak daha sonra yapılan seçimlerle Türkiye katılmasını sağlamıştır. Mustafa Kemal Hatay'ın bağımsızlık görebilmiş ancak Hatay'ın Anavatan'a katılmasında görememiştir. Türkiye Bir Dünya Savaşı'ndan sonra devletlerarası sorunlara çözümler bulmak amacıyla Milletler Cemiyeti'ne girmiştir bu durum Türkiye'nin barışçıl bir politika izlediğini göstergesidir.

  Nüfus Mübadelesi

 Kurtuluş Savaşı'ndan sonra Yunanistan'da karşılıklı anlaşma yapılarak Türkler ve Rumların yer değiştirilmesi durumu gündeme gelmiştir. Böylece İstanbul'da bulunan Rumlar ve batı Trakya'da bulunan Türkler haricinde tüm Rumlar ve Türkler yer değiştirecektir.

 Balkan Antantı

 Yaklaşan İkinci Dünya Savaşı'na karşı Türkiye Balkan Devletleri olan Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya ile Balkan Antantı'nı imzalamıştır. Bu anlaşmaya göre çıkabilecek bir savaş halinde, bu 4 devlet birbirinize saldırmayacak ve birbirlerini toprak bütünlüğüne saygı gösterecektir.

 Sadabat Paktı

 Batı sınırına Balkan Antantı ile güvence altına alan Türkiye Doğu sınırını da doğu ülkeleri olan İran, Irak ve Afganistan'da yaptığı Sadabat Paktı ile sonucuna kavuşturmuştur. Böylece Türkiye çıkabilecek İkinci Dünya Savaşı'ndan önce devletin doğu sınır güvenliğini de sağlamış ve barışçıl bir politika izlediğini göstermiştir.