8. Sınıf Fen Bilimleri Mutasyon Ve Modifikasyon konu anlatımı

Canlıların genetik yapısında değil fiziksel görünüşlerinde meydana gelen değişimlere ise modifikasyon denir. Mutasyondan farklı olarak modifikasyonun yol açtığı değişimlerin büyük bir kısmı geçicidir.

 Mutasyon ve Modifikasyon

 1- Mutasyona Yol Açan Etkenler:

 1.A. Yüksek radyasyon:

 Yüksek seviyede radyasyona maruz kalan canlıların dokuları zarar görür ve değişime uğrar. Radyasyon, hücrelerin parçalanmasına ve kromozomların hasar görmesine de neden olur. Nesilden nesle aktarılan mutasyon türüne genetik mutasyon denir.

 1.B. Kimyasal bileşenler:

 Hem ilaçlar hem de kimyasal maddeler DNA'nın işleyişinde kalıcı değişimlere yol açar.

 1.C. Virüsler

 Virüsler sık sık mutasyona uğrar. Bununla birlikte hücrelerin de mutasyona uğramasına neden olur. Çeşitli bakteriler de hücre yapılarına kalıcı hasar verebilir.

 1.D. Besinler

 Hem çeşitli gıda türleri hem de sigara gibi zararlı alışkanlıklar gen bozukluklarına yol açmaktadır.

 1.E. Hastalıklar

 Tedavisi olmayan kronik rahatsızlıklar, somatik hücrelerin bozulmasına neden olur. Bir veya birden fazla hücrenin kanserli hücreye dönüşmesi, en sık rastlanan mutasyon türlerinden biridir.

 Bunun dışında Ph, iklim ve sıcaklık gibi faktörler de mutasyonun ana nedenleri arasında yer almaktadır.

 2- Mutasyon Çeşitleri:

 1.A. Somatik mutasyonlar:

 Somatik hücrelerde ortaya çıkan gen değişimlerine ''Somatik mutasyon'' adı verilir. Bu mutasyon türü sadece bireyi etkiler ve gelecek nesillere aktarılmaz.

 1.B. İşlev kaybına yol açan mutasyonlar

 Birden fazla hücreyi etkisine altına alan mutasyon türüdür. Canlılara ait özgül fonksiyonlar azalabilir ya da tamamen kaybolabilir. Yok olan fonksiyonlara ''null alell'' adı verilir.

 1.C. İşlev kazandıran mutasyonlar

 Genellikle kanser hücrelerinde görülen mutasyon türüdür.

 1.D. Letal mutasyonlar

 Letal mutasyonlar, canlılığın devamı için gerekli olan bakterilerin üremesine engel olmaktadır. Bu mutasyona genellikle besinlerin ve kimyasal maddeler neden olur. 

 3- Mutasyon Örnekleri

 1.A. Epidermolmolysis Bullosa (Kelebek Çocuk Hastalığı)

 Çocuklarda görülen bir cilt hastalığıdır. Sismik ve genetik bir rahatsızlık olan kelebek çocuk hastalığı, midede, yemek borusunda ve bağırsaklarda görülebilir.

 1.B. Kanser:

 Kanser, hücrelerin yapısının değişmesinin ve eski işlevlerini yerine getirememesi sonucu oluşan ölümcül bir hastalıktır. Sağlıklı hücrelerin DNA'sı bozulur ve hücreler çok daha hızlı üremeye başlar. Bazı mutasyonlar metastaza yol açar ve kanserli hücrelerin diğer organlara sıçramasına neden olur.

 1.C. Van Kedilerinin Farklı Göz Renklerine Sahip Olması:

 Koroid dokusu göze rengini veren dokudur. Bu dokuda ortaya çıkan yapısal bozulmalar Van kedisinin farklı göz renklerine sahip olmasına yol açar. Örneğin bir göz mavi iken diğeri kehribar rengi olabilir.

 Not: Van kedilerinin uğradığı değişim kalıcıdır. Aynı zamanda dış etkenlere bağlı olmayıp tamamen pigmentlerle ilgilidir. Bu nedenle iki farklı göz rengi modifikasyon değil mutasyondur. 

 4- Modifikasyona Yol Açan Etkenler:

 1.A. Işık:

 Modifikasyona yol açan etkenlerin başında geliyor. Güneş ışığına fazla maruz kalındığında, deri yüzeyinde kızarıklıkların meydana gelmesi, modifikasyona örnek olarak gösterilebilir.

 1.B. Nem ve Kuraklık:

 Bitkilerin yetiştikleri bölgeler dış görünümlerini doğrudan etkiler. Nem oranı arttıkça bitkiler daha fazla gelişir.

 Bunun dışında sıcaklık, alınan besinler ve basınç da modifikasyona neden olan faktörler arasında yer alır.

 1.C. Kalıcı Modifikasyonlar:

 Canlılarda görülen modifikasyonlar genelde geçicidir. Ancak nadir de olsa kalıcı modifikasyon türleri mevcuttur. Amputasyon, sünnet ve organ bağışları kalıcı modifikasyonlara örnek olarak gösterilebilir. Canlıların bedeninde yaşanan bu değişimler sadece bireyi etkiler. Gelecek nesillere aktarılamaz ve hücrelerde hasara yol açmaz.