8. Sınıf Fen Bilimleri Besin Zinciri Ve Enerji Akışı konu anlatımı

Besin zinciri, canlılar arasında yaşadıkları ekosistem modellerine göre oluşturmuş olan besin beslenme yapısını ifade etmektedir.

 Besin Zinciri Nedir?

 Doğada sürekli olarak canlılar arasında bir etkileşim durumu hakimdir. Bu etkileşimden doğan sorunlar genellikle besin zincirinde meydana gelen değişiklikler çerçevesinde kendini belli etmektedir. Bu yüzden besin zincirinin yaşamamızda büyük bir önemi vardır. Herhangi bir bölgede yaşayan canlı veya cansız tüm varlıkların oluşturdukları sisteme ekosistem adı verilmektedir. Canlı organizmaların ekosistemleri dahillerinde oluşturmuş oldukları dolaylı veya doğrudan besin yapıları, besin zincirini ifade eder. Bu sebeple, canlılar arasında yaşanan bu ilişki etkileşimi besinler aracılığıyla gerçekleşmektedir ve gerçekleşen besin alışverişi ortaya enerji akışını çıkarmaktadır. Besin zinciri, kendi içinde bir besin tabakasını; Üretici, tüketici ve ayrıştırıcı (mantarlar, bakteriler) olmak üzere üç farklı grup üzerinden oluşturmaktadır.

 Besin kaynağın her zaman en önemli kaynağı güneştir ve zincir basamağının en alt katında üretici halkası bulunmaktadır. Güneş enerjisinden yararlanarak kendi besin kaynaklarını üreten üreticilerden sonra bir üst basamakta tüketici grubu gelmektedir. Tüketiciler kendi içlerinde birincil tüketici, ikincil tüketici ve üçüncül tüketici gibi üç ayrı yapıya ayrılmaktadır. Birinci dereceden tüketiciler besin piramidinde otçul olarak sınıflandırılmakta ve üretici basamağından sonra gelmektedir. İkinci dereceden tüketiciler etçil olmakla birlikte hiçbir şekilde otçul beslenmeyen canlılardır. Üçüncü dereceden tüketiciler ise piramidin en üst basamağında yer alan hepçil yapıya sahip canlılardır. Zincirin en son basamağında insanlarda bulunmaktadır. Ayrıştırıcı grubu da her besin zincirinde gerçekleşen etkileşimden yararlanabilme özelliğine sahip canlı grubudur.

1.Üretici Canlılar

 Ototroflar olarakta bilinen bu canlı türü, güneş enerjisiyle kendi besin yapısını oluşturabilen, bunun dışında güneş enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürerek, inorganik madde bileşenlerini organik maddeye çeviren, besin zincirinin en alt basamağında yer alan ve son olarak da, fotonsez olayıyla yapısında klorofil bulunduran canlı yapısını temsil etmektedir. Bitkiler, su yosunu olarakta bilinen mavi-yeşil algler, öglena, bitkisel planktonlar ve siyona bakterileri üretici kategorisinde bulunmaktadır.

2.Tüketici Canlılar

 Heterotroflar olarakta bilinen tüketici canlılar, birincil, ikincil ve üçüncül tüketici grubuna sahip, besin ihtiyacını dışarıdan sağlayan canlıları ifade etmektedir. İçinde insan ve hayvan canlı sınıfını bulunduran bu zincir halkası, otçul, etçil ve hem otçul, hemde etçil olmak üzere üç ayrı besin ağına sahiptir. İnsan, koyun, inek, kurbağa, kedi, zürafa, aslan gibi tüketici zinciri geniş olan canlı basamağıdır.

3.Ayrıştırıcar (Mantarlar, Bakteriler)

 Saprofit ve çürükçül adıyla da bilinen bu zincir yapısı, daha çok mantar ve bakteriler üzerinden çoğalmakta ve gelişme göstermektedir. Doğaya salınmış olan ölü canlı yapı ve atıklarından beslenme ihtiyacını karşılayan ayrıştırıcılar, besin zincirinin her basamağına dahil olabilen, madde döngüsünü tamamlamış tüketici canlılardır. Ayrıştırıcıların bir diğer özelliği de, doğadan aldıkları hazır besinleri parçalayarak, tekrardan toprak aracılığıyla doğaya kazandırmalarıdır.

 Besin Piramidi

 Besin piramidinde yer alan tüketici canlı grupları, beslenme düzenleri itibariyle hem etçil, hem de otçul olabildikleri için kendi ekosistemlerinde ya da yakın etkileşimli diğer sistemlerle iç içe geçmiş yeni bir besin zinciri oluşturabilmektedir. Bu yüzden birden çok zincir yapısıyla birleşen piramit yapıları, besin ağı olarak tanımlanmaktadır. Dünya üzerinde yaşayan tüm canlı grubu bu besin ağına bağlı olmakla birlikte, var oldukları ekosistem çevresinde beslenme ilişkisini düzenlemektedir. Besin piramidini her bir basamağında yer alan canlı grupları, beslenme etkileşimini gerçekleştirdiği sırada enerjide besin yoluyla beslenme basamağı boyunca üreticilerden tüketicilere doğru aktarılmaktadır.