8. Sınıf Fen Bilimleri Basit Makineler konu anlatımı

Basit makinelerin ortak özelliği hız ve zaman tasarrufu sağlamasıdır. Bu makineler elektrik ve doğal gaz gibi enerji kaynakları ile çalışmaz. Sadece insan kuvvetiyle çalışan makineler günlük yaşamda da sıklıkla kullanılır. Makas, kapak açacağı ve pense en sık kullandığımız günlük makinelere örnek olarak gösterilebilir.

 Basit Makineler

 1- Makara:

 Birçok alanda kullanılan makaralar kendi içerisinde üçe ayrılır. Makaraların genel kullanım amacı cisimleri güvenli bir şekilde yükseğe kaldırmaktır. Sabit makaralarda kuvvet ile yükün ağırlığı eşittir. Çünkü makaranın uç kısmı bir yere sabitlenir. Kuvvetin yönünü değiştirebilen sabit makaralar kuyularda, inşaat alanlarında ve gemilerde sıklıkla kullanılır. Törenlerde bayrakları yükseğe çekmek için de bu basit makineler kullanılır.

 Palangalarda hareketli ve sabit makaralar aynı anda kullanılır. Ancak iki ayrı makineden oluştuğu için palangalar basit değil bileşik makine olarak tanımlanır.

 2- Çıkrık:

 Çıkrık, günlük hayatta en sık kullanılan basit makinelerin başında gelir. Farklı birçok araş gerecin içerisinde çıkrık bulunur. Her birinde en az iki silindir bulunur. Bazılarında silindir sayısı dördü, beşi bulur. Diğer birçok basit makinede olduğu gibi çıkrıklarda da kuvvetten kazanç fakat yoldan kayıp vardır.

 Sık kullanılan çıkrık makineleri:

 Kalemtıraş: Kurşun kalemlerin ucunu açmak için kullanılan kalemtıraş, okul ve ofislerde yaygın olarak kullanılır.

 Kıyma makinesi: Kasaplarda ve endüstriyel mutfaklarda kullanılır.

 Anahtar: Kapıları açmak ve kilitlemek için kullanılan anahtarlar tek parçadan oluşur ve basit makinedir.

 Direksiyon: Araba direksiyonları insan kuvveti uygulanması sonucu yön değiştirir. En sık kullanılan çıkrık modellerinden bir diğeridir. 

 3- Vida:

 İnşaat ve tesisat gibi alanlarda kullanılan vidalar da birer basit makinedir. Tek parçadan oluşur ve çekiç ve pense vasıtasıyla takılır. Çeşitli araç gereçlerin birleştirilmesinde ve daha sağlam olmasında kullanılır. En sık kullanılan vidalar üçgen, kare ve trapez vidalardır. Yuvarlak ve testere vidaları da bir parçadan oluştuğu için basit makine olarak tanımlanır.

 4- Eğik Düzlem:

 Eğik düzlem daha çok ağır sanayide ve taşımacılıkta kullanılır. Makaraların taşımayacağı kadar ağır olan yüklerin güvenli ve hızlı bir şekilde yükseğe kaldırılmasını sağlar. Diğer basit makinelerden yapı olarak ayrılır. Basit makinelerin geneli hareketli iken eğik düzlem sabittir. Eğer yüzey kısmındaki sürtünme kuvveti azaltılırsa kuvvet kazancı daha yüksek olur. Sürtünmeyi azaltmak için en sık uygulanan yöntem yüzeyi yağlamaktır. En kısa eğik düzlem bile az da olsa kuvvet kazancı sağlar. Düzlemin boyu uzadıkça kazanılan kuvvet de aynı oranda artar.

 İnsanlık tarihinde ilk kullanılan basit makinelerden biri eğik düzlemdir. Mısırlıların yüz yıllar önce inşa ettiği piramitlerin yapımında bu makineler kullanılmıştır. Her biri tonlarca ağırlıkta olan taşlar bu makineler sayesinde güvenli bir şekilde yükseğe taşınmıştır. Günümüzde dağcılık sporunda yoğun olarak kullanılır. Dağların doruk noktasını aşmak ve diğer tarafa geçmek için zirveye eğik düzlem yerleştirilir.

 5- Kaldıraç:

 Kaldıraçlar yük ve kuvvet kollarından oluşur. Bu makineler tek ve çift taraflı kaldıraçlar olmak üzere ikiye ayrılır. Tek taraflı kaldıraçlarda yük ve kuvvet orta kısımdadır. Çift taraflı olanlarda destek ara kısımda yer alır. Tırnak makası, pense, kerpeten, sandal küreği, makas ve manivela desteğin ara kısımda bulunduğu kaldıraçlara örnek olarak gösterilebilir.