8 adımda lise tercihi

Değerli gençler, değişen her sınav sistemi birçok soru işaretini ve bilgi güncellemelerini beraberinde getiriyor. 2 Haziran’da zorlu sayılacak bir eleme-sıralama sınavı olan Liselere Geçiş Sınavı’na (LGS) girdiniz. Bazılarınız beklentilerine ulaştı ve sevindi; bazılarınız içinse sonuçları üzücü bir sürece dönüştü. Öncelikle sizleri zorlayan bu dönemin eğitim-öğretim hayatınızdaki duraklardan biri olduğunu hatırlatmak istiyorum. Önünüzde kendinizi geliştirebileceğiniz, kişisel hedeflerinize ulaşabileceğiniz, en önemlisi de mutlu olabileceğiniz bir lise hayatı var. Evet, iyi bir lise bazı şeyleri kolaylaştırabiliyor; fakat işin büyük kısmını siz yapıyorsunuz. Size daha az iyi gözüken bir lisede de üstün bir başarıya ulaşabilirsiniz. ‘Geleceğe Dönüş’ filminde Dr. Emmett Brown’ın, Marty Mcfly’a dediği gibi, “Yeterince isterseniz başarabilirsiniz!”

LGS sonrasında tercih ve yerleştirme dönemine gelmiş bulunuyoruz. Yeni sistemle basitçe üç tür yerleştirme işlemi bulunuyor:

1- LGS sonuçlarına göre,
2- Adrese dayalı,
3- Pansiyonlu okul tercihleri.

İsterseniz elimizdeki resmi verilere göre bu tercih işlemlerini, detaylara aşırı boğulmadan inceleyelim.

1- LGS’YE GÖRE TERCİHLER
- 2 Haziran’da girdiğiniz LGS sonuçlarına göre Türkiye genelinde belirlenen liselerden il ve lise türü sınırlaması olmadan 5 tercih yapabilirsiniz.

- Ülke genelinde fen, sosyal bilimler, Anadolu, Anadolu imam hatip ile Anadolu mesleki ve teknik liselerinden yüzde 10’luk kontenjana denk gelen okulları tercih edebilirsiniz.

- Sınav sonuç belgelerinizi gördükten sonra hayatınıza giren yeni kavramlardan biri de, ‘ülke ve il geneli yüzdelik dilimleri’ oldu. Tercihler sırasında size en çok yardımcı olacak nokta bu dilimler olacak. Açıklanacak olan okul yüzdelik dilimleri ile kendi yüzdelik dilimlerinizi kıyaslayarak daha sağlıklı tercihlerde bulunabilirsiniz. 

- Başarı sıralamalarınızı hesaplamak için ülke geneli diliminizi 9 bin 717 ile çarpmanız gerekiyor. Sınavla girilecek okulların kontenjanının 126 bin; Anadolu, fen, sosyal bilimler ile fen projesi uygulayan imam hatip liseleri kontenjanının yaklaşık 105 bin civarında olacağını düşünürsek, başarı sıralamalarının ne kadar önemli olduğunu görebiliriz.

- Beş tercih oldukça az olduğundan geçmiş yıllardaki gibi geniş aralıklı tercih listeleri yapmanız şansınızı azaltabilir. Bu nedenle tercih listenizi üç bölüme ayırmanız faydalı olabilir. Örneğin, yüzde 4’lük dilimindesiniz. İlk iki tercihiniz yüzde 2.5 ve yüzde 3.5 gibi dilimi olan liseler, üçüncü tercihiniz kendi diliminize çok yakın, diğer iki tercihiniz yüzde 5 ve yüzde 7 olarak sıralanabilir.

- Özellikle İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi büyükşehirlere diğer illerden de talep olduğunu göz önünde bulundurmanız gerekiyor.

- Puanı yüksek olan öğrencilerin tek veya iki tercihle listelerini sonlandırmamalarını ve beş tercihi de yazmalarını öneriyorum. Sürprizlere açık bir senede olduğumuzu unutmayalım.

- Olası puan eşitliklerinde sırasıyla Ortaokul Başarı Puanı (OBP), yaş, 8, 7 ve 6’ncı sınıf yılsonu başarı puanları ve devamsızlıklara bakılıyor.

- 30 Temmuz ‘da merkezi yerleştirmeyle bir okula girmeniz durumunda ‘Adrese Dayalı’ ve ‘Pansiyonlu Okul Yerleştirme’ tercihleriniz dikkate alınmayacak.

2- ADRESE DAYALI YERLEŞTİRME
Öğrencilerin yaklaşık yüzde 90’ı ‘Adrese Dayalı Yerleştirme’yle liselere kayıt yaptıracak. Bu sistemi basitçe özetlersek;

- Her öğrenci mutlaka tercih yapmak zorunda.

- En fazla beş okul yazma hakkınız var.

- Tercih listelerinde çeşitli sayılarda Anadolu, Anadolu imam hatip ve meslek liseleri bulunuyor.

- E-Okul üzerinden karşınıza farklı renklerde lise tercih listeleri çıkacak.

- Yeşil liste sizin birinci önceliğiniz olacak. Çok büyük ihtimalle o listedeki bir okul sizin liseniz olacak. Size önerim; kendi listenizden tercih yapmanız. Özellikle büyükşehirde yaşıyorsanız. Çünkü, böylece daha avantajlı duruma geleceksiniz.

- Mavi liste ‘komşu’ lise bölgeniz ve kırmızı liste ise ‘diğer’ lise tercih bölgeniz. Buradan da tercihler yapabilirsiniz; fakat kalabalık bölgelerde dezavantajlı bir durum oluşturabilir.

- Tercihler sonucunda yerleştirme kriterleri işleyiş sırasıyla şunlar: Kayıt alanı (adres ve okul yakınlığı), ortaokulda bulunuşluk (mezun olunan ortaokulda kaç dönem geçirildiği), tercih önceliği (özellikle ilk üç tercihinizi dikkatli yapmanız gerekiyor), ortaokul başarısı, devamsızlık durumu ve yaşınız.

3- PANSİYONLU OKULLARA GİRİŞ
Yatılı okullarda okumak isteyen öğrenciler beş tercihte bulunabilir. Herkes pansiyonlu okul tercihi yapmak zorunda değil.

TERCİHLERDE DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR NELER?
Tüm bu tercihlerin önemli noktalarını ise şöyle özetleyebiliriz:

1- Okul müdürlüğüne onaylatın: Öğrenci velisinin 2-13 Temmuz arasında yapılan tercihleri mutlaka bir ortaokul müdürlüğüne onaylatması gerekiyor.
2- Okulları gezin: Tercih döneminin ilk haftasının daha çok araştırma ve liseleri gezme amaçlı kullanılmasını öneriyorum. Bir okulla ilgili en doğru bilgi iki kaynaktan alınabilir. Okulu gezmek ve internet sitesini ziyaret etmek.
3- Bilgileri dosyalayın: Liselerle ilgili topladığınız bilgileri bir dosya haline getirip, aile içi değerlendirme toplantıları yapabilirsiniz.
4- Uzmanlara danışın: En az üç uzmana danışmadan tercihlerinizi yapmayın. Okullardaki psikolojik danışmanları ve müdür yardımcılarından oluşan komisyonlar yapacağınız tercihler konusunda sizlere yardımcı olacaklardır. Özellikle merkezi yerleştirmede yüzdelik dilimlerin durumu ve adrese dayalı yerleştirmede lise türleri arasındaki seçim hakları konusundaki bilgilerin netleşmesini beklemeniz yararlı olabilir.
5- Özel okulları da araştırın: Özel okulların burs imkânlarını araştırmanız ve bir seçenek olarak bunu da elinizde bulundurmanız yararlı olabilir.
6- Nakilleri takip edin: Yeni sistemde nakilleri ve boş kontenjanları sistem üzerinden takip edin. 
7- Son karar öğrencinin olsun: Tercihler konusunda tüm aile içi değerlendirme toplantılarından sonra son karar hakkının çocuğa verilmesini öneriyorum. Çünkü onun, gelecek dört yılının çok büyük kısmı gideceği lisede geçecek.
8- Tercih süreci bitince tatile gidin: En önemlisi de tercih süreci bittikten sonra doğruca tatile gitmenizi, dinlenmenizi ve neşeyle eğlenmenizi öneriyorum. 

BİR İSTEK: LİSEDE ‘KENDİNİZ’İ YAZIN
Son söz olarak değerli gençler, sizlerden bir isteğim var. Ortaokul sonrasındaki ‘kendiniz’i bir kâğıda yazın. Neler kazandınız, neleri öğrendiniz, hangi yeteneklerinizi keşfettiniz, sanat ve spor alanında neler yaptınız, kaç arkadaşınız var, sosyal sorumluluk alanında neler yaptınız, hangi projeleri geliştirdiniz, yabancı dillerdeki düzeyiniz, hangi derslerde başarılı oluyorsunuz, eksikleriniz neler, hayattan beklentileriniz neler, sihirli cümleniz nedir, hangi engellerle karşılaştınız ve onlarla nasıl mücadele ettiniz vb. soruları sorun ve o kâğıda yazın. Şimdi başka bir kâğıt daha alın; lise bittiğinde yukarıdaki soruları sorup nasıl bir ‘kendiniz’ inşa ettiğinizi hayal edin. Mutlu bir insan olmanız dileğiyle...

OĞUZ KAYGALAK KİMDİR?
İstanbul Üniversitesi Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi mezunu olan Oğuz Kaygalak, ‘Hayal Bankası Oyuncuları Tiyatro Kulübü’nü kurarak çocuk tiyatrosu alanında yazarlık ve yönetmenlik yapıyor. Çocuklarla ilgili ‘İstanbul Edebiyat Haritası’, ‘Yarım Kalmasın Çocukluk Hayalleri’, ‘Hepimiz Bir Resimiz’, ‘Göğe Bakma Durağı Sanat Atölyesi’, ‘Günlük Sözcük İhtiyacı’ gibi özgün eğitim projeleri geliştirdi.