7. Sınıf Türkçe Yay Ayraç, Uzun Çizgi konu anlatımı

Özellikle cümle içerisindeki bazı kelimelerin ya da ara cümlelerin daha iyi anlaşılması için bu noktalama işaretleri kullanılmaktadır. Amaçlarına bağlı olarak bu noktalama işaretlerini doğru biçimde kullanmamız çok önemlidir. Yapacağımız örnekler üzerinden şimdi hem uzun çizginin hem de yay ayracın nasıl kullanıldığını öğrenelim.

 Yay Ayraç, Uzun Çizgi

 Cümlenin değişik yerlerinde ve farklı amaçlarda hem yay ayraç hem de uzun çizgi kullanılmaktadır. Şimdi bu iki noktalama işaretini ayrı ayrı ele alalım ve işleyelim.

 Uzun çizgi

 Genelde uzun çizgi iki farklı amaç ile beraber cümle içerisinde kullanılır.

 - Yazıda satır başına alınan cümleleri göstermek amaçlı kullanılmaktadır. Buna diğer bir isimle konuşma çizgisi de denir.

 İstanbul'a gelenlerin en merak ettiği komular arasında şunlar gelir.

 - Topkapı Sarayı'na gittiniz mi?

 - Kız Kulesi'ne gördünüz mü?

 - Oyunlar konusunda uzun çizgi ayrıca konuşan kişinin isminin ardından da kullanılabilmektedir.

 Sıtkı Bey - Kaleyi kurtarmak için daha güzel bir çare var. Gerçekten ölecek adam ister.

 İslam Bey - Ben daha ölmedim. (Namık Kemal)

 Genelde bu kurallar üzerinden uzun çizgiyi cümle içerisinde farklı yerlerde kullanabilirsiniz. Aynı zamanda kendiniz de bazı örnekler yapabilir ve konuyu daha iyi şekilde pekiştirebilirsiniz.

 Yay ayraç ( )

 Yay ayraç uzun çizgiye göre noktalama işaretleri açısından daha fazla yerde kullanılmaktadır. Birçok farklı alanda değerlendirilen yay ayraç, Türkçe ile beraber sayısal açıdan birçok farklı formül için de çok önemlidir.

 - Herhangi bir cümlenin anlamını tamamlayan ancak cümlenin dışında kalan ek bilgiler adına kullanılmaktadır. Burada unutulmaması gereken cümledeki yay ayraç içerisinde bulunan cümlenin sonuna mutlaka noktalama işareti konulmasıdır.

 ‘’Ahmet gibi akıllı bir adam (Aslında çok da akıllı olduğu söylenemez.) bugün çok büyük bir hata yaptı.’’

 - Özel ya da cins ismi ait olan ek, ayraçtan önce yazılmaktadır.

 ‘’Yunus Emre'nin (1240 ? - 1320…)’’

 - Senaryolarda ya da kaleme alınan tiyatro eserlerinde konuşan kişinin hareketlerini, bulunduğu durumu göstermek veya açıklamak amaçlı değerlendirilir.

 ‘’Genç - (Hızlı şekilde kapıyı açar.)

 ‘’Kadın - (Yaşadığı olay yüzünden ağlar.)

 - Alıntıların aktarılmış olduğu eser için, yazar ya da künye bilgileri söz konusu olduğu zaman kullanılır.

 ‘’Cihan'ın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet daha gösteremez.’’ (Ali Hikmet Müftüoğlu)

 - Bir söz için alay, cinayet ya da küçümseme gibi duygular katabilmek amaçlı kullanılan ünlem işareti yay ayraç içerisine alınmaktadır.

 ‘’Bu adam gerçekten akıllı (!) olduğunu iddia ediyor.’’

 ‘’Ne kadar iyi (!) oynuyorsun şimdi göreceğiz.’’

 - Herhangi bir bilgiye şüpheyle yaklaşıldığı ya da kesin olmadığı zamanlarda soru işareti yay ayraç içerisine alınmaktadır.

 ‘’1496 (?) senesinde doğan Fuzuli

 ‘’Ünlü şairin doğum tarihi 1375 (?) olarak geçmektedir.’’

 Bu şekilde hem uzun kesme hem çizgi hem de yay ayraç konusunda farklı örnekler alabilir ve defterinize yazabilirsiniz. Aynı zamanda konuyu iyi idrak ederek karşınıza bu noktalama işaretleri çıktığı zaman, cümleleri daha iyi anlamış olursunuz.

 Not: Uzun çizgi ile yay ayraç noktalama işaretlerini kullanırken, diğer noktalama işaretleri ile karıştırmamanız gerekir. O yüzden her bir noktalama işaretini dikkatli şekilde çalışarak kurallarını iyi anlamamız gerekmektedir. Ayrıca farklı örnekler yapabilir ve böylece konuyu iyice anlayabilirsiniz.