7. Sınıf Türkçe Örtülü Anlam konu anlatımı

Düşünceyi geliştirme yolları, metin yazarken kullanılan ve o metne anlamlar yüklemeyi sağlayan yazma yöntemleridir. Anlatıcı düşüncelerini okuyucuya bu yöntemlerle daha kolay aktarır. Okuyucu bu yollarla okuduğu metinde daha somut bilgilere ulaşmaktadır.

 Düşünceyi Geliştirme Yolları

 Düşünceyi geliştirme yolları anlatılanları daha etkili bir şekilde sunarak okuyucunun ilgisini metne çekmek amacıyla kullanılmaktadır. Düşünceyi geliştirme yolları ne kadar etkili kullanılırsa parça o kadar etkili olacaktır. En bilinen yollar: Tanımlama, karşılaştırma ve örneklendirme olarak kabul edilir. Parçada bu yöntemlerden birinden yararlanılabilir. Ancak daha etkili ve daha somut bir metin yazmak isteyen bir yazar hepsinden faydalanabilir. Düşünceyi geliştirme yolları örneklendirme, tanımlama ve karşılaştırma olmak üzere üç ana başlıkta incelenebilir.

1. Tanımlama

 Tanımlama, herhangi bir kavramın ya da varlığın tüm özellikleriyle okuyucuya tanıtılmasıdır. Yani o varlığın ne olduğu hakkında sunulan detaylı cümledir. "Nedir?" sorusunun cevabını vermektedir. Tanımlama genelde eylem ifade eden yargılarla bitmez. Daha çok ek fiil ile sonlanmaktadır. Varlığı ya da kavramı okuyucunun düşüncesinde daha somut hale getirmek maksadıyla kullanılmaktadır.

 Örnek:

 Dünyayı çevreleyen, azot ve oksijen yoğunluğundan oluşan renksiz ve kokusuz gaz kütlesine hava denir. Canlılar havasız ortamda yaşayamazlar. Havanın olmadığı ortamda oksijen kaynağı olmadığı için canlıların ölümü gerçekleşmektedir.

 Yukarıdaki örnekte hava kavramının ne olduğu hakkında açıklama yapılmaktadır. İlk cümlede "Hava nedir?" sorusunun cevabı yer almaktadır. Bu sebeple tanım cümlesi olarak adlandırılabilir. Parçada tanımlama olduğundan söz etmek de mümkündür.

2.Karşılaştırma

 Birden fazla varlığın ya da kavramın benzer ya da farklı özelliklerinin değerlendirilmesine karşılaştırma adı verilmektedir. Bu yöntemde bazen varlıkların benzer ve ortak yönleri anlatılmaktadır. Kimi metinlerde de varlıkların farklı ya da üstün yönleri aktarılmaktadır. Tartışmacı anlatım yönteminde bu düşünceyi geliştirme yolu sıklıkla kullanılır. Karşılaştırma yönteminde bazı kavramlar sıklıkla kullanılır. Daha ve en kavramları en sık kullanılan karşılaştırma tekniği kavramlarıdır.

 Örnek:

 Okumak ve seyahat etmek birbirinden farklı etkilere sahiptir. Aslında okumak, seyahat etmekten daha az vakit almaktadır. Oturduğun yerden tüm dünyayı gezmek, evrenin merkezine seyahat etmek ancak okumak ile gerçekleşmektedir. Ancak seyahat etmek okuduklarımızı somutlaştırmanın en etkili yoludur. Aslında okumak ve seyahat etmek birbirlerini destekleyen durumlar olduğu için ikisi de ihmal edilmemelidir.

 Yukarıdaki parça tartışmacı anlatım tekniği ile yazılmıştır. Karşılaştırma yöntemi kullanılarak okumak ve seyahat etmek arasındaki farklara değinilmiştir.

3.Örneklendirme

 Anlatılan konu hakkında örnekleri sıralayarak düşünceyi daha etkili, daha kalıcı ve daha anlaşılır hale getirmek maksadıyla örneklendirme tekniği kullanılmaktadır. Örneklendirme tekniği düşünceyi somut hale getirerek daha etkili kılmayı amaçlamaktadır. Konu hakkında örnekler art arda sıralanır. Açıklayıcı metinlerde tercih edilmektedir. Ancak diğer metin türlerinde de kullanılabilir.

 Örnek:

 Edebiyatımızda şiir alanında çok yoğun ve konu çeşitliliği olan çalışmalar yapılmıştır. Her dönem farklı şairler farklı konularda şiirler yazarak duygularını mısralara dökmüştür. Örneğin Milli Edebiyat Dönemi Mehmet Emin Yurdakul; Cumhuriyet Dönemi, Attila İlhan ve Divan Edebiyatı Dönemi, Baki ile parlak dönemini yaşamıştır.

 Yukarıdaki metinde Türk şiirinin dönemsel gelişiminden bahsetmektedir. Yani açıklayıcı anlatım tekniğinin baskın bir şekilde kullanıldığı bir metindir. Yazar düşüncelerine açıklık kazandırmak ve daha somut hale getirmek için Türk şiirinde her dönemin başarılı şairlerinden örnekler vermiştir.Böylece düşüncelerini daha zengin hale getirmiştir. Cümlelerde açıkça belirtilmemiş olan anlamlara örtülü anlam denir. Bu cümlelerde doğrudan değil dolaylı bir anlatım söz konusudur. Anlamın gizli olduğu cümlelerde genellikle ''de'' bağlacı kullanılır. 7. sınıflar için Örtülü Anlam konusunu örnek cümlelerle anlattık.

 İma ve kinaye cümlelerinin bazıları da örtülü anlam taşır. Tariz (Dokundurma) cümlelerinde ise ''Yine''- ''Hala'' kelimeleri ve parantez içine alınmış ünlem işareti kullanılır.

 Örtülü Anlam

 1- ''De'' - ''Da'' Bağlacının Yer Aldığı Cümleler:

 1.A. - Köpeğin geri döndüğünü görünce ablam ''da'' çok şaşıracak.

 Örtülü anlam - Köpeğin geri döndüğüne daha önce başkaları da şaşırmış.

 1.B. . - Haberi alır almaz ben ''de'' neye uğradığımı şaşırdım.

 Örtülü anlam - Habere başka üzülenler de olmuş.

 1.C. - Balayına biz ''de'' oraya gitmeyi düşünüyoruz.

 Örtülü anlam - Balayı için başka çiftler de bahsi geçen yere gitmiş.

 1.D. - Konuyu ben de çok ciddiye almadım.

 Örtülü anlam: Konuyu bilen ve ciddiye almayan başka kişiler de var

 1.E. - bu dükkan da iki günden beri kapalı

 Örtülü anlam: Başka dükkanların daha önce kapatıldığı imal ediliyor

 1.F. - Bugün de hava puslu ve yağmurlu.

 Örtülü Anlam: Havanın bir önceki gün de kötü olduğu ima ediliyor. 

 2- ''Yine'' Kelimesinin Yer Aldığı Cümleler:

 1-A. - Yine mi sen!

 (Dilimizde kalıplaşmış bir deyimdir. Genellikle uyarılara kulak asmayan ve bildiğini okuyan insanlara karşı kurulu.

 1.B. - Bak hala duruyor!

 (Yapılması istenen işin çok acil olduğunu belirten bir diğer kalıptır. Cümlenin manası tek omadığı için örtülü anlama örnek olarak gösterilebilir.

 1.C. Ne yaptı ne etti yine dediğini yaptırmayı başardı.

 (Kinaye anlamı içeren bir cümledir. Cümlede her istediğini yaptıran bir kişi hakkında serzeniş anlamı da vardır.

 1.D. - Yine mi geç kaldın?

 (Daha önceki zamanlarda da birçok defa geç kalındığını ima ediyor)

 1.E. - Yine de ucuz kurtulduk.

 (Açıkça belirtilmemiş olsa da birtakım kötü olayların peş peşe yaşandığı ima edilmektedir. 

 3- ''Bir De'' Bağlacıyla Kurumuş Cümleler:

 1.A.- Bir de kalkmış bana hesap mı soruyorsun?

 (Türkçede yaygınlık kazanmış soru kalıplardan biridir. Genellikle hem suçlu hem güçlü olarak tanımlanan kişilere karşı kullanılır.

 1.B. Bir de baktım ne göreyim! Karşımda O!

 (Görülen kişinin şaşkınlık uyandırdığını belirtmek için kullanılan bir cümle kalıbıdır. Masallarda ve fabl türündeki eserlerde de sıklıkla kullanılır.

 1.C. - Bir de benden özür mü bekliyorsun gerçekten?

 (Hatanın kendisinde değil karşı tarafta olduğunu ima eden cümledir.)

 1.D. - Bir de kalkmış demez mi:

 (Bu cümle de günlük hayatta en çok kullanılan kalıp cümlelerden biridir.)

 4- Parantez İçinde Ünlemin (I) Yer Aldığı Cümleler:

 Yazılı metinlerde bir kelimenin asıl anlamıyla kullanılmadığını belirtmek için parantez içinde ünlem işareti (!) kullanılır. Batı edebiyatında ''ironi'' olarak adlandırılan bu sanat Türk edebiyatında tariz ve kinaye isimleriyle bilinir.

 Örnek Cümleler:

 1.A. Güya beni çok seviyordu ya (I) o yüzden yıl dönümümüzü unuttu.

 (Bu cümlede söylenen şey ile iletilmek istenen anlam farklı. Bu nedenle yukarıdaki örnek cümle örtülü anlama örnek gösterilebilir.

 1.B. Sen onu benim külahıma (!) anlat.

 (Cümleyi kuran kişi karşı tarafa inanmadığını bu kalıplaşmış cümleyi kurarak belirtiyor.

 1.C. Duy, duy da inanma. (!)

 (Bu cümlede de aynı şekilde karşı tarafa güven duyulmadığı ima edilmektedir.=

 Diğer Örnekler:

 1.D. Güya beni geçen hafta tatile (!) götürecektin.

 1..E. - Bunlar hep kendine fazla güvenmekten (!) oluyor.