7. Sınıf Türkçe Bildirme Kipleri konu anlatımı

Türkçede beş farklı haber yani bildirme kipi bulunmaktadır. Bu kipler aracılığıyla, farklı zaman dilimlerinde geçen olaylar anlatılabilmektedir. Dolayısıyla bir olayın hangi zaman dilimi içerisinde geçtiğini anlayabilmek adına bu kipleri doğru şekilde kullanmak büyük önem taşımaktadır. Kipler aracılığıyla bir olayın geçmiş zamanda mı şimdiki zamanda mı gelecek zamanda mı yoksa geniş zamanda mı geçtiğini rahatlıkla anlayabiliriz.

 Görülen Geçmiş Zaman Kipi

 Görülen geçmiş zaman kipi, geçmiş olayların anlatımında sıkça kullanılan bir kliptir. Bu kipin kullanıldığı cümleler, kişinin olayı gerçekten deneyimlediğini ve olayın geçmiş zamanda kaldığını göstermektedir. -dı eki ile kullanılmaktadır.

 Örneğin 'geldim' kelimesi bilinen geçmiş zaman eki ile oluşturulmuştur. Gelme olayı geçmişte gerçekleşmiştir ve kişi geldiğini kendisi deneyimlemiştir yani başkasından duymamıştır. Bu kelimeyi farklı özneler için şu şekilde kurabiliriz: geldin, geldi, geldik, geldiniz, geldiler.

 Duyulan Geçmiş Zaman Kipi

 Duyulan geçmiş zaman kipi, bir kişinin duymuş olduğu olayları anlatırken kullandığı kiplerdir. Bu durumda kişi kendisi olayı deneyimlememiş veya görmemiştir. Başkasından duyduğunu başka birine aktarmaktadır. Bundan dolayı -miş’li geçmiş zaman olarak da ifade edilmektedir. Örnek olarak, 'gelmiş' kelimesi verilebilir. Burada gelmiş kelimesini kullanan kişi o kişinin geldiğini görmemiş ancak bir yerlerden duymuştur. Bu durumu ise karşısında bulunan başka birine aktarmaktadır.

 Bu örneği diğer özneler için düzenleyecek olursak: gelmişim, gelmişsin, gelmişiz, gelmişsiniz, gelmişler kelimeleri kullanılabilir. Bu kelimelerin tamamı tekil ve çoğul olarak duyulan geçmiş zaman örneklerini oluşturmaktadır. Bu şekilde çok çeşitli kelimeler duyulan geçmiş zaman şekline dönüştürülebilmektedir.

 Şimdiki Zaman Kipi

 Şimdiki zaman kipinde ise olay şu an gerçekleşmektedir. Olayın başlangıcı geçmiş zamanda gerçekleşmiştir. Ancak olay sonlanmamış ve devam etmektedir. Bu olayın gerçekleşmeye devam etmekte olduğunu kişi bilmektedir. Örnek verecek olursak 'geliyorum' kelimesi söylenebilmektedir. Gelme işlemi geçmiş zamanda başlamıştır. Ancak hala devam etmekte olduğu için şimdiki zaman kipi ile ifade edilmektedir.

 Bu örneği diğer özneler için düzenleyecek olursak: geliyorsun, geliyor, geliyoruz, geliyorsunuz, geliyorlar kelimelerini verebiliriz. Tüm bu ifadeler şimdiki zaman kipi ile düzenlenmiştir. Bu sayede, farklı kişiler için de geçmişte başlamış olan olayların şimdiki zamanda da devam edebildiğini görebilmekteyiz.

 Gelecek Zaman Kipi

 Dilimizde bulunan bir diğer kip de gelecek zaman kipidir. Bu kip sayesinde gelecekte olması beklenen olaylar ifade edilmektedir. Olaylar henüz gerçekleşmemiştir. Ancak ifadeyi gerçekleştiren kişi için olayın gelecekte gerçekleşmesi veya gerçekleşmemesi durumu ortaya konulmaktadır. Bu kipe 'geleceğim' kelimesi örnek olarak verilebilir. 'Geleceğim' ifadesine göre gelme işlemi henüz gerçekleşmemiştir. Ancak ilerde gerçekleşeceğine yönelik bir vaadi bulunmaktadır. Bu kip sayesinde bazı planlar kurulabilir ve gelecekte bu planlar gerçekleştirilebilir.

 'Gelecek' kelimesini diğer özneleri için yeniden düzenleyecek olursak: geleceksin, gelecek, geleceğiz, geleceksiniz, gelecekler kelimelerini kullanmamız doğru olacaktır. Görüldüğü üzere, dilimizle tüm özneler için gelecek zamana yönelik bir ifade kullanmak mümkün olmaktadır.

 Geniş Zaman Kipi

 Dilimizde bulunan son kip ise geniş zaman kipidir. Geniş zaman kipi sayesinde bir olayın sürekli olarak gerçekleşmekte olduğunu ifade edebiliriz. Geniş zaman kipi geçmiş, gelecek ve şimdiki zamanı kapsamaktadır. Bu sayede çok geniş bir anlama çıkmaktadır. Örnek olarak 'gelirim' kelimesini verebiliriz. Bu ifadeye göre gelme işleme sürekli olarak gerçekleşmektedir. Yani daha önce geçmişte gelme eylemi gerçekleşmiştir ve gelecekte de gerçekleşebileceği ifade edilmektedir. Hatta şu anda gerçekleşmekte olduğunu ifade etme imkanı bile bulunmaktadır. Tüm bu imkanlardan dolayı geniş zaman kipinin oldukça yaygın bir kullanımı bulunmaktadır.

 Gelirim kelimesini farklı özneleri için tekrar düzenleyecek olursak: gelirsin, gelir, geliriz, gelirseniz, gelirler ifadelerini verebilmemiz mümkün olmaktadır. Bu sayede, bir fiil geniş zamanın farklı şekillerine çekilmiş olur.