7. Sınıf Fen Bilimleri Karışımların Ayrılması konu anlatımı

Karışımların ayrılması, fen bilimleri dersinin en önemli konuları arasında yer alır ve karışımdaki maddelerin eski haline döndürülmesine karışımların ayrıştırılması denilmektedir.

 Karışımların Ayrılması

 Karışım, iki ya da daha fazla maddenin kimyasal özelliklerini yitirmeden bir arada bulunmasına denilmektedir. Karışımı oluşturan maddeler özelliklerini korurlar ve istenildiği zaman karışımlar tekrardan kendilerini oluşturan maddelere basit yöntemler yardımı ile ayrılabilirler.

 Karışımların fen bilimleri dersi kapsamında kendisini oluşturan diğer maddelere ayrılmasına karışımların ayrılması denir.

 Günümüzde karışımların ayrıştırılmasında (ayrılması) karışımı oluşturan diğer maddelerin yoğunluğu, fiziksel hal, mıknatıslanma, tanecik boyutu ve kaynama noktası farkı gibi bazı özelliklerinin farklılığından faydalanılmaktadır.

 Karışımları ayrıştırmadan önce karışımı oluşturan maddelerin yukarıdaki özellikleri göz önünde bulundurulur ve ona göre uygun yöntem seçilir. Karışımların ayrılmasında en yaygın olarak kullanılan yöntemler aşağıdaki gibidir.

 Karışımların ayrılmasında buharlaştırma yöntemi, damıtma yöntemi, yoğunluk farkı ile ayırma, mıknatıs ile ayırma, süzme yöntemi, eleme yöntemi gibi yöntemler kullanılmaktadır.

 Buharlaştırma Yöntemi

 Bu yöntemin kullanılabilmesi için öncelikle karışımı oluşturan diğer maddelerin buharlaşma noktalarının birbirinden farklı olması gerekmektedir. Buharlaştırma yönteminde karışımlardaki çözücü madde buharlaştırılır böylece karışımdan uzaklaştırılır ve geriye sadece çözünen madde kalır. Aslında bu yöntem genel olarak çözünen maddeyi elde etmek için kullanılmaktadır. Yöntemde çözücü madde buharlaşır.

 Örnek olarak tuzlu su karışımını ele alırsak, buharlaştırma yöntemi sayesinde karışımdaki çözücü olan su karışım ortamından uzaklaştırılırken ortamda sadece tuz kalır. Aynı şekilde şekerli su karışımında da şekerin elde edilmesi için buharlaştırma yöntemi kullanılmaktadır. Buharlaştırma yöntemi genel olarak katı ve sıvı karışımlarının ayrıştırılmasında kullanılmaktadır.

 Yoğunluk Farkı Yöntemi

 Yoğunluk farkı yönteminde maddelerin ayırt edici özelliklerinden biri olan yoğunluk farkı yönteminden faydalanılmaktadır. Katı-katı ya da sıvı-sıvı karışımları ayrıştırırken kullanılmaktadır.

 Örnek olarak, yoğunluk farkı bulunan ve suda çözünmeyen iki farklı maddeden oluşturulan karışımları ayrıştırmak için var olan karışım su içine atılır ve büyük yoğunluğuna sahip olan madde suda batarken küçük yoğunluğu sahip olan madde su üzerinde yüzecektir. Böylece iki madde de birbirinden ayrıştırılmış olacaktır.

 Bu yöntemde heterojen sıvı-sıvı karışımını örnek olarak göz önüne alabiliriz. Örneğin zeytinyağı-su karışımının ayrılması için ayırma hunisi yardımı ile sıvıların yoğunluk farkından faydalanılmakta olup bu karışım ayrılması yapılmaktadır.

 Ayırma hunisi içine karışımı koyduğumuz zaman karışımdan büyük yoğunluğa sahip olan su altta, küçük yoğunluğa sahip olan zeytinyağı üstte kalır ve dengede kalır.

 Damıtma Yöntemi

 Damıtma yöntemi homojen sıvı-sıvı karışımların ayrılmasında kullanılmaktadır. Bu yöntemde sıvıların kaynama noktalarının farkından faydalanılır. Damıtma yöntemi kaynama noktaları birbirinden farklı olan sıvı-sıvı karışımlar ısıtılır ve ardından kaynama noktası daha küçük olan sıvı buharlaştırılır. Buharlaşarak gaz hale geçen karışım maddesi soğuk bir ortamdan geçirilir, yoğuşturulur ve sonrasında tekrar sıvı hale geçirilir.

 Böylece sıvı-sıvı karışım maddeleri birbirinden ayrıştırılmış olur. Örnek olarak, etil alkol-su karışımı verilmektedir. Etil alkol ile su karışımı ayrılırken, sıvı- sıvı karışım ısıtılır ve düşük kaynama noktasına sahip olan etil alkol gaz sudan daha önce gaz haline geçer. Gaz hale geçmiş olan etil alkol buzdan geçirilir ve böylece yoğuşturulmuş olur. Ardından sıvı faza tekrar dönmüş olan etil alkol ayrı bir kap içerisinde biriktirilir. Bu sayede sıvı- sıvı su ve etil alkol karışımı damıtma yöntemi yardımı ile birbirinden ayrılmış olur.