Güncelleme Tarihi:
Canlıların üremesi ekolojik sistem ve hayat döngüsü için son derece önemlidir. Üremeden sonra gelişme ve büyüme süreci başlar. Bazı canlılar üreme hücresi olmadan da üreyebilir.
7. Sınıf Fen Bilimleri Bitki ve Hayvanlarda Üreme - Konu Anlatımı
1- Bitkilerde Üreme:
Bitkilerde üreme çiçek yoluyla gerçekleştirilir. Erkek organ ve dişi organ olmak üzere iki türü vardır. Erkek organların başçık kısmında yer alan polenlerin içinde üremeyi gerçekleştiren hücreler bulunur. Dişi organ ise toplamda üç bölümden oluşur. Bu bölümlere, yumurtalık, dişicik borusu ve tepecik denir. Dişicik borusu kısa ya da uzun olabilir. Temel görevi polen tüplerinin tepecik kısmına iletilmesini sağlamaktır.
Bitkiler ve tek hücreli canlılar beş farklı şekilde üreyebilir.
1.A. Vejeratif Üreme:
Soğan sebzesi ya da çilek meyvesi vejeratif yol ile ürer. Dal ve yapraklarını üremek için kullanan bu bitkilerin bazılarında kök kısmı da üremede aktif olarak görev alır. Etrafımızda gördüğümüz birçok ağaç ve çiçek de bu şekilde ürer. Söğüt, kavak ve ıhlamur ağaçlarının yanı sıra gül ve menekşe gibi çiçekler de dal ve yaprak bölümlerini kullanarak üremeyi gerçekleştirir.
1.B. Sporla Üreme:
Doğada az da olsa görülen üreme biçimidir. Spor adı verilen farkı yapıdaki hücreler vasıtasıyla gerçekleşir. Sporlar dayanıklı bir yapıya sahip olduğu için en zorlu şartlarda bile üreyebilir. Mantarlar ve kara yosunları sporla üreyen bitkiler arasındadır.
1.C. Bölünerek Üreme / Çoğalma:
Tek hücreli canlıların üreme biçimidir. Dış unsurlara bağlı olmadan üreme gerçekleşir. So yosunlarında ve amiplerde bölünerek çoğalma görülür.
1.D. Tomurcuklanarak Üreme
Deniz anası ve hidra gibi tek hücreli canlılar, gelişim evrelerini tamamladıktan sonra tomurcuklanarak ürer.
1.E. Yenilenerek Üreme
Yenilenerek üremeye rejenerasyon adı da verilir. Hücrelerin kendi kendini yenilemesi ile gerçekleştirilir. Sadece bitkiler ve tek hücreleri canlılar yenilenerek üreyebilir. İnsandaki bir yaranın iyileşmesi ya da kertenkelenin kopmuş kuyruğunun yerine yeni kuyruk oluşturması, yenilenerek üreme değildir. Buna biyolojide ''yenilenme'' denir.
Bitkilerin üreme süreci tozlanma ve döllenme ile başlar. Daha sonra tohum ve meyvelerde çimlenme gerçekleşir. Çimlenme sonucu oluşan bitkiler kendi içerisinde genç ve olgun bitki olarak ikiye ayrılır. Eğer tozlanma ve döllenme sonucu çimlenme yeteri kadar olmazsa, üreme gerçekleşmez.
2- Hayvanlarda Üreme:
Hayvanlarda üreme doğurarak ve yumurta ile gerçekleşir. Memeli hayvanların tamamı doğurur. Deniz canlıların ve sürüngenlerin büyük bir kısmı ise yumurta ile ürer.
1.A. Sürüngenlerde Üreme
Sürüngen türleri (yılan, timsah, kaplumbağa) iç döllenme gerçekleştirerek ürer. Oluşan yumurtalar dişi sürüngen tarafından kabuklu bir yapının içinde korunur. Yumurtlama süreleri çeşitlerine göre değişkenlik gösterir. Kertenkele ve su yılanları da iç döllenme ile ürer. Hiçbir türünde yavru bakımı yoktur.
1.B. Kuşlarda Üreme
Kuşlar tıpkı sürüngenler gibi yumurta ve iç döllenme ile ürer. Sürüngenlerden tek farkları belli bir süreye kadar yavrularına bakmalarıdır. Bazı türleri 6 ay bazı türleri 1 yıla kadar yavrularının barınma ve beslenme ihtiyaçlarını karşılar.
1.C. Memeli Hayvanlarda Üreme
Memelilerin tamamında eşeyli üreme gerçekleşir. Yumurta önce zigot, sonra embriyo haline gelir. En hızlı üreyen memeliler fare ve tavşan gibi kemirgenlerdir. Yavrularını sütle beslerler. İç döllenme ile üreyen memeliler arasında kedi, köpek, at gibi hayvanlar yer alır. Yunus, memeli canlılar grubuna ait tek balıktır.