6. Sınıf Fen Bilgisi Sesin Yayılması konu anlatımı

Gün içerisinde birçok farklı ses ile etkin halde olur ve bu sesleri kulaklarımız ile duyarız. Örneğin cam bir bardağa ya da tahta bir kapıya vurduğumuz zaman farklı sesler çıkar. Ancak bu sesler değişik biçimlerde yayılır ve kulağımıza gelir. Canlı veya cansız varlıklardan çıkan bütün sesler titreşim sayesinde yayılır ve kulağımıza gelir.

 Sesin Yayılması

 Sesin yayılması titreşim aracılığı ile gerçekleşir. Titreşim sonucu oluşan bu ses bir tür enerji çeşididir. Dalgalar halinde yayılır ve her yöne doğru hareket eder. Böylece biz de farklı canlı ve cansız varlıklardan çıkan sesleri dalga şeklinde yayılan titreşim vasıtasıyla duyarız.

 Örnek: Şimdi buna bir örnek verecek olursak suya atılan bir taşı gösterebiliriz. Eğer suya bir taş atar isek o zaman dalgalar oluşur ve yuvarlak şekilde dalgalar etrafa yayılır. İşte ses de aynı şekilde yayılır ve her yöne doğru harekete geçer. Böylece bir ortam içerisinde nerede olursak olalım o sesi duyarız.

 Maddeler üzerinde ses yayılımı: Ses bulunduğu ortamda yayılarak maddelere çarpmak suretiyle iletişim oluşturur ve bu şekilde kulağımıza gelir. Bu sebepten dolayı sesin yayılabilmesi için mutlaka katı sıvı ve gaz maddelerin bulunması gerekmektedir. Diğer bir deyişle maddesel olmayan ortamlarda ses yayılmaz. Örneğin uzay boşluğunda ya da hava olmayan boş bir kap içerisinde ses yayılmaz. Çünkü sesin yayılabilmesi için bir maddeye ve havaya ihtiyacı vardır.

 Katı ya da sıvı ve gaz üzerinden sesin titreşim vasıtasıyla hava yolu üzerinden yayılmasına birçok örnek vermek mümkündür. Burada önemli olan bir gaz ortamı olan havanın alanda bulunmasıdır.

 Not: Sınıfta pencere ve kapılar kapalı olduğu halde bahçedeki öğrencilerin seslerini duyarız. Bunun nedeni ise titreşimle gelen seslerin kapı veya pencere ile duvar gibi yerlerden geçebilmesidir. Yani bu tür katı cisimlerden ses geçer ve kulağımıza gelir.

 Örnek: Örneğin bir derenin yanından geçerken su içindeki kurbağanın sesini duyabiliriz. Bunun nedeni ise ses titreşim yolu ile aynı zamanda suyu kullanarak kulağımıza gelebilmektedir. Çünkü su bir maddedir ve ses titreşimleri su üzerinde hareket ederek havaya karışır. Böylece kulağımıza gelir.

 Su altındaki canlıların ses yayılımı: Özellikle yunus ve balina gibi pek çok deniz canlısı su altında birbirlerini duyabilirler. Yani su içerisinde ses çıkartarak birbirleri ile iletişim kurarlar. Üstelik bunu çok uzak mesafelerden bile rahatlıkla yapabilmektedirler. Bunun nedeni ise su içerisinde titreşim vasıtası ile sesin yayılım göstermesidir. Böylece deniz canlıları birbirinden haberdar olur ve bu şekilde iletişim kurma şansı elde ederler.

 Sesin kulağımıza az ya da çok gelmesi: Belli başta başlı unsurlara bağlı olarak ses kulağımıza az ya da çok gelebilmektedir.

 - Sesin kaynağının bizden uzak ya da yakın olması.

 - Yine sesin kaynağının az ya da çok çıkması.

 - Ses ile aramızda bazı katı cisimlerin bulunması.

 - Sesin değişik ses kaynaklarından çıkmış olması.

 Bu gibi farklı sebeplerden dolayı ses kulağımıza az veya çok gelebilmektedir. Aynı zamanda cisimlerin cinsine bağlı olarak da ses farklılık gösterir. Mesela bazı maddeler sesin daha fazla çıkmasın ve yankılanmasına sebebiyet verebilir. Kısacası sesin yayılımı bu şekilde gerçekleşir. Siz de etrafınızdaki seslere dikkat ederek nasıl yayıldığını inceleyebilirsiniz.