6. Sınıf Fen Bilgisi Dengelenmiş Ve Dengelenmemiş Kuvvetler konu anlatımı

Kuvvetler dengelendiği zaman bunu karşılıklı gerçekleştirirler ve ortaya bir denge çıkar. Böylece etrafımızda gördüğümüz eşyalar sabit bir halde durur ya da sabit bir şekilde hareket eder. Aynı zamanda dengesi olmayan birtakım cisimler veya nesneler de bulunmaktadır. Bunlar belli bir doğrultuda hareket etmez ve sabit bir halleri yoktur.

  Dengelenmiş ve Dengelenmemiş Kuvvetler

 Birçok değişik örnek vererek dengelenmiş olan cisimleri gösterebiliriz. Bu konuda öncelikle dengelenmiş kuvvetleri ele alalım ve bunların ne olduklarını beraber inceleyelim.

 Dengelenmiş Kuvvetler

 - Masanın üzerinde duran kitap

 - Duvardaki tablo ya da saat

 - Bilek güreşi

 - Sürati değişmeden düz bir yolda hareket eden araç

 En az iki kuvvetin yani bileşke kuvvetin (net kuvvet) sıfır olması ile beraber dengelenmiş kuvvet ortaya çıkmaktadır.

 Dengelenmiş kuvvet içerisindeki cisimler başta duruyor ise durmaya devam ederler. Mesela Yukarıda saydığımız masanın üzerindeki kitap duruyor ise yine hareket etmeyen durmayı sürdürür. Aynı şekilde karşılıklı kuvvetler aynı ise bilek güreşinde eller yine sabit biçimde dururlar. Bu durum tablo ve saat içinde geçerlidir. Burada bileşke kuvvet sıfır olduğu için dururlar. Ancak kuvvet değişseydi o zaman hareket etmeye başlarlardı.

 Aynı zamanda başlangıçta hareketli olan dengeli kuvvetler aynı sabit hızla devam eder. Örneğin yeni nesil araçlarda hız sabitleyici bulunmaktadır. Bu araçları belli bir sabit hıza getirdiğimiz zaman, düz bir yol içerisinde aynı hızda gitmeye devam eder. Aynı zamanda alışveriş merkezlerinde bulunan yürüyen merdivenler, hızı değişmeden sabit bir biçimde hareket etmeyi sürdürürler. Havada süzülen kuş da yine sabit bir hızda hareketine devam eder.

 Dengelenmemiş Kuvvetler

 En az iki kuvvetin yani bileşke kuvvetin (net kuvvet) sıfırdan farklı olması durumunda ortaya çıkan durum dengelenmemiş kuvvet olarak bilinir. Dengelenmiş cisimler genelde bu tek bir kuvvetin üzerinde hareket ediyormuş gibi bir etki yaratırlar.

 Başlangıçta duruyor ise dengelenmemiş kuvvetler hareket etmeye başlar. Mesela herhangi bir cisme zıt yönde iki Kuvvet uyguladığımız zaman, hangi kuvvet daha büyükse cisim o yöne doğru hareket etmeye başlar.

 Aynı zamanda herhangi bir cisim hareketli ise hızı artabilir ya da hızı yavaşlayabilir. Mesela hareket halinde olan bir topa vurulduğunda hızı artar. Ayrıca bir topu havaya attığımız zaman belli bir mesafeden sonra topun hızı azalır. Başka bir örnek vermek gerekirse hareket halindeki bir arabanın frene basıldığı zaman araba yavaşlar ve daha sonra durur.

 Bu doğrultuda cisimleri dengeli hale getirebilmek için karşılıklı kuvvetlerin birbirine eş olması gerekmektedir. Mesela bir masaya 5N kuvvet ile beraber karşı taraftan 10N kuvvet uygulanıyorsa, bu kuvvetin dengelenmesi için 5N olan tarafa aynı şekilde 5N kuvvet daha uygulaması gerekmektedir. Böylece cisim sabitlenir ve dengelenmiş hale gelir.

 Ancak birleşik kuvvetler zıt yönde ve farklı büyüklükler üzerinden uygulanır ise, o zaman cisimlerin dengesi bozulur. Yani bu doğrultuda dengelenmemiş bir hareket ortaya çıkar. Mesela ip çekme oyununda her iki taraf ipi kendine doğru çeker. Bu doğrultuda ilk başta sabit olan ip daha sonra büyük kuvvete doğru hareket etmeye başlar.

 Dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetler bileşke kuvvete bağlıdır. Bileşke kuvvet sıfır ise cisimler dengelenmiş hale gelir. Yani sürekli olarak dururlar. Ancak bileşke kuvvet sıfırdan farklı ise o zaman dengelenmemiş kuvvet ortaya çıkar ve cisim hareket eder.