6. Sınıf Fen Bilgisi Bileşke Kuvvet konu anlatımı

Farklı çeşitlerdeki birden fazla kuvvetin aynı yönde ya da aynı şekilde bir cisme kuvvet uygulaması ile bileşik kuvvet ortaya çıkmaktadır. Böylece günlük yaşantımızda ağır olan birçok farklı cisim bu şekilde kolayca hareket ettirilebilmektedir. Bu hareketi ise bileşke kuvvet ile ilgilidir. Şimdi bileşke kuvveti inceleyeceğiz ve örnekler üzerinden anlamaya çalışacağız.

 Bileşke Kuvvet

 Günlük yaşantımızda kuvvet gerektiren bazı işler gerçekleştirmek istediğimizde, uygulayacağımız kuvvet tek başımıza yeterli olmayabilir. Mesela bir arabanın hareket edebilmesi için birden fazla kuvvet gerekir. Arabaya aynı yönde birden fazla kuvvet etki eder ve böylece araba hareket eder.

 Aynı zamanda halat çekme oyununda da yine birden fazla kuvvet ortaya çıkar. Mesela her iki tarafı da belli sayıda kişi olur ve zıt yönde kuvvet uygularlar. Buradaki kuvveti hesaplayabilmek için ise kişi sayısını ele alırız. Kişilerin uyguladığı kuvvet toplanır ve kim daha fazla kuvveti uyguluyor ise, kazanan taraf orası olur.

 Verdiğimiz örneklerden de anladığımız gibi bir cismin üzerine birden fazla kuvvet etki edebilmektedir. Böyle durumlarda cisim üzerinde kuvvetlerin bıraktığı etkiye bileşke kuvvet denir. Bu kuvvet aynı zamanda net kuvvet olarak da bilinmektedir. Burada bileşke kuvvet 2 veya daha fazla kuvvetin yapmış olduğu etkiyi, tek başına yapması üzerinden ele alınabilir. Orada iki farklı bileşke kuvveti bulunmaktadır.

 - Aynı doğrultulu ve aynı yönlü kuvvetlerin bileşkesi

 - Aynı doğrultulu ve zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesi

 Şimdi bu kuvvetleri tek tek inceleyelim ve ne olduklarını anlamaya çalışalım.

 Aynı doğrultulu ve aynı yönlü kuvvetlerin bileşkesi: Aynı doğrultuda ve aynı yönde kuvvetlerin bileşkesine birkaç örnek vererek anlatmak mümkündür. Mesela bozulmuş olan bir arabayı birkaç kişi aynı yönde ettirerek arabayı hareket ettirebilir. Aynı zamanda kızakları çeken köpekler de yine aynı doğrultuda kuvvet uygulayarak kızağı çekerler. Buna da aynı doğrultuda ve aynı yönde kuvvetlerin bileşkesi denir.

 Aynı yöndeki ve aynı doğrultudaki kuvvetlerin bileşkesi toplamı üzerinden hesaplanır. Burada aynı yönde hareket eden kuvvetler toplanır ve böylece bileşke kuvvet elde edilir.

 Aynı doğrultulu ve zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesi: Aynı doğrultulu zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesine en güzel örnek olarak halat çekme oyunu söylemek mümkün. Burada her iki taraf farklı sayılarda insanlar ile zıt şekilde bir bilene kuvvet uygularlar. Burada doğrultuları aynı ancak yönleri zıttır. Burada zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesini hesaplarken büyük kuvvetten küçük kuvvet çıkarılır. Bu doğrultuda büyük kuvvet yönünde hareket gerçekleşir. Çünkü büyük ve küçük kuvvetten daha güçlüdür.

 Burada halat çekme oyununda bir taraftaki toplam kişi sayısının kuvveti toplanır. Aynı zamanda diğer taraftaki kişi sayısının da kuvveti toplanır. Daha sonra büyük kuvvet küçük kuvvetten çıkarılarak kuvvetin doğrultusu ve yönü üzerinden bileşke kuvveti ortaya çıkarılır.

 Gördüğümüz gibi bileşke kuvvet aynı doğru üzerinde geçer ancak yönleri farklı olabilir. Bileşke kuvvet üzerinde bazıları aynı yönde devam eder bazıları ise zıt yönde gerçekleşir. Bunu daha iyi anlayabilmek için siz de bazı örnekler bulabilir ve defterinize yazabilirsiniz. Ayrıca yukarıda verdiğimiz örnekleri inceleyerek bileşke kuvveti daha iyi anlayabilirsiniz.

 Not: Bileşke kuvvetin hem aynı yönde hem de zıt yönde olabileceğini unutmamamız gerekiyor. İşlem yaparken aynı yönde iki kuvvet toplanır zıt yönlü kuvvetler ise birbirinden çıkarılır.