5. Sınıf Türkçe Söz Sanatları konu anlatımı
Güncelleme Tarihi:
Yazılı ve sözlü eserlerde anlatımı zenginleştirmek için söz sanatları kullanılır. En sık kullanılan söz sanatlarının başında teşbih (benzetme) gelir. Bazı söz sanatları şiire özgüdür. Bazılarına ise roman, öykü ve deneme gibi düz yazılarda da yer verilir. 5. sınıflar için söz sanatları konusunu örnek cümlelerle anlattık.
Şiir ve düz yazılarda tevriye, kinaye, tezat, tecahül'ü arif ve mübalağa gibi sanatlardan da faydalanılır. Edebi sanatlar adıyla da bilinen söz sanatları, fabl ve masal türündeki eserlerde de sıklıkla kullanılır.
Söz Sanatları
1- Teşbih:
Benzetme sanatıdır. Teşbihte en az bir benzeyen bir kendisine benzetilen öge bulunur. Benzer özellikler ''Gibi'' ''Kadar'' gibi edatlarla aktarılır. Teşbih sanatı dört türe ayrılır. Bunlar, Kısaltılmış, pekiştirilmiş ayrıntılı ve yalın teşbihtir.
- Bütün yaz boyunca karınca gibi çalıştılar.
- Ev değil sanki saray.
- Kaldığı oda kral dairesi kadar büyüktü.
2- Mecaz-ı Mürsel:
Edat kullanılmadan yapılan benzetmelere mecaz-ı mürsel denir. Diğer adı ad aktarmasıdır.
- Evi tuttuk. / Gerçek anlam: Evi Kiralamak.
- Fiyatlar cep yakıyor. / Pahalılık.
- İstanbul güne yağmurla başladı. / İstanbul halkı.
3- İstiare:
Diğer adı eğretilemedir. Açık istiarede Kendisine Benzetilen ön plandadır. Kapalı istiarede ise sadece Benzeyen öge yer alır.
- Yıllardır bu yükü omuzlarımda taşıyorum. / Benzetilen: Yük Benzeyen: Yok. (Sorumluluk)
- Duygularım bir anda uçup gitti. / Benzetilen: Duygular. Benzeyen: Yok (Kuş)
4- Mübalağa:
Abartı sanatıdır. Yazar duygu ve izlenimlerini abartarak aktarır.
- Gözyaşları ''sel gibi'' aktı.
- Ona yalana tahammülüm olmadığını ''bin kere'' söyledim.
- Daha ''bir ton'' işim var.
- Ağzından lafı ''kerpetenle'' almak gerek.
- Tahsin'in yaptığı şakalara ''gülmekten öldük.''
- Beni bir kere arasa ''dünyalar benim olur.''
- O kadar yorgunum ki ''aralıksız üç gün uyuyabilirim.''
5- Tezat:
Zıt anlamlı kelimelerin ya da karşıt kavramların bir arada kullanıldığı söz sanatıdır. Anlatımı güçlendirmek için tüm yazılı eserlerde sıklıkla kullanılır.
- O ''melek'' gibi bir kadındı. Nasıl birdenbire böyle ''canavara'' dönüştü?
- Bu ''sabah'' benim için ''geceden'' bile daha karanlık.
- Çok ''güldük.'' Sonra ''ağlamayalım.''
- Benim için artık ''varlığı'' da ''yokluğu'' da bir.
6- Dolaylama:
Bir kelimeyi, onu çağrıştıran ve en az bir özelliğini vurgulayan başka bir kelimeyle anlatma sanatıdır.
- File bekçisi bu maçta inanılmaz kurtarışlar yaptı. / Kaleci yerine file bekçisi.
- Polisiye türündeki roman beyaz perdeye aktarıldı. / Sinema yerine beyaz perde.
- Bu yaz Ege'nin incisine ilk defa gideceğiz. / İzmir yerine Ege'nin incisi
Not: Bir cümle içerisinde birden fazla dolaylama sanatı yer alabilir.
- Beyaz altın ve bacasız sanayi ülkemizin ekonomisine büyük katkı sağlıyor.
Pamuk yerine beyaz altın
Turizm yerine bacasız sanayi
7- Tenasüp:
Anlam olarak birbirine yakın kavramların bir arada kullanılmasına tenasüp denir.
- ''Papatya'' mı ''gül'' mü bilmem
Ama bir ''çiçek'' kadar narin ve güzel
8- Tekrir:
Anlamı güçlendirmek için yapılan yinelemelere tekrir denir
- Bu dünyada kimsesiz yok / Her kimsenin var kimsesi
Kimsesiz kaldım ey yetiş / Kimsesizler kimsesi
9- Tevriye:
Bir sözcüğün iki farklı anlamıyla aynı dizede kullanılmasına tevriye denir.
- Sen gülersen / Kalbimde güller açar yeniden
10- Tariz:
İğneleme ve taşlama adıyla da bilinir. Kinaye sanatına göre daha eleştireldir. Bazı cümlelerde yanına ünlem konur.
- Sen bu kafayla devam et (!)
- Ne kadar ilgili (!) bir insan olduğunu üç günde bir arayarak gösteriyor.