5. Sınıf Türkçe Deyimler, Atasözleri Ve Özdeyişler konu anlatımı

Özdeyişler de atasözleri gibi nasihat vermek amacıyla söylenir. Aralarındaki fark özdeyişleri, söyleyen ya da yazanların belli olmasıdır. Atasözünün diğer adı darb-ı meseldir. Özdeyiş ise vecize ve aforizma isimleriyle de bilinir.

 Deyimler, Atasözleri ve Özdeyişler

 1- Özdeyişler:

 Devlet adamlarının, yazarların ve bilim adamlarının söylediği / yazdığı özlü sözlere özdeyiş denir.

 Mustafa Kemal Atatürk - Yurtta Sulh Cihanda Sulh: Atatürk'ün dış politikasında da önemli bir yer tutan bu sözü, barışın tüm dünya ülkelerinde olması gerektiğini belirtir. Savaşı her zaman son çare olarak gören Ulu Önder, bu sözüyle ne kadar barışsever bir devlet adamı olduğunu bir kere daha kanıtlamıştır.

 Mevlana Celaleddin Rumi - Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol: Mevlana, Mesnevi adlı eserinde okurlarına birçok öğüt vermiştir. O öğütlerden biri de başkalarının hatalarını örtmemiz gerektiğini yönünde bu sözdür. Dinimize göre de hayırlı kul, başkalarının hatalarını aramaz. Bir kusur gördüğü zaman onu yaymak yerine üstünü örter. Mevlana'ya göre de insan sadece kendi nefsini terbiye etmeye çalışmalı, başkalarının ise sadece iyi yönlerini görmelidir.

 Albert Einstein - Hayal gücü, bilgiden daha önemlidir: Alman fizikçi Einstein, başarısını bilgi birikiminden çok hayal gücüne ve meraklı oluşuna bağlamıştır. Ona göre hayattaki en önemli şeyler disiplinli bir çalışmayla değil merak ve hayal gücü ile başarılmıştır.

 Mark Twain - Kitap okumayan bir insanın okuma - yazma bilmeyen bir insana karşı üstünlüğü yoktur: Ünlü Amerikalı yazar, bu sözüyle kitap okumanın önemine işaret etmiştir. Düzenli olarak kitap okumadıktan sonra okuma yazma bilmenin önemli olmadığını vurgulamıştır.

 Peyami Safa - Alçak gönüllü olmak bilginin süsüdür: Yazar, bu sözünde insanın sadece bilgili değil aynı zamanda alçak gönüllü olması gerektiğini söylemiştir. Az şey bilen insan, kibirden uzak oldukları için bilge sayılırlar. Büyüklük taslayanlar ise ne kadar bilgi sahibi olursa olsunlar asla bilge olamazlar.

 2- Atasözleri:

 Kim tarafından söylendiği bilinmeyen, insanlara doğru yolu göstermek amacıyla söylenmiş sözlere, atasözü denir. irsal-i mesel adıyla da bilinir.

 Damlaya Damlaya Göl Olur: Tüm büyük birikimlerin küçük yatırımlarla başladığını ifade eden sözdür. Tutumlu olmanın önemini vurgular.

 Huylu Huyundan Vazgeçmez: Huy edinilen alışkanlıklardan kolay kolay vazgeçilmez anlamındaki söz. Kişi başkaları değil ancak kendisi isterse kötü huylarından kurtulabilir anlamına gelir.

 Laf İle Peynir Gemisi Yürümez: Günlük hayatta çok sık kullanılan bu atasözü, bir şeyleri başarmak için harekete geçmemiz gerektiğini vurgular. Konuşmakla yetinen kişiler peynir gemisini yürütemez, yani planlarını hayata geçiremez.

 Gülme Komşuna Gelir Başına: Başkalarının yaşadığı talihsizliklerle alay etmek yerine o kişilerin yanında olmalı, onları teselli etmeliyiz. Başka bir gün aynı kötü şeyler bizim de başımıza gelebilir.

 3- Deyimler:

 Kelimelerin mecazi anlamda kullanıldığı söz gruplarıdır. Tabir adıyla da bilinir.

 Gözü Pek: Cesur kişiler için kullanılan yaygın bir deyimdir.

 Parmaklarını Yemek: Yenen yemeğin çok beğenilmesi anlamına gelir.

 Gözü Yolda Kalmak: Birinin gelişini uzun bir süredir beklemek.

 Gözüm Üstünde: Birinin yaptıklarını yakından takip etmek.

 Saçını Süpürge Etmek: Birinin iyiliği, mutluluğu için uğraşmak.

 Yüreği Ağzına Gelmek: Çok korkmak.

 Pabucu Dama Atılmak: Eski önemini ve değerini kaybetmek.

 Damarına Basmak: Bir kişinin hassas olduğu bir konuda üstüne gitmek, öfkelenmesine neden olmak.

 Havanda Su Dövmek: Bir sonuca ulaşmayacak işlerle uğraşmak.