5. Sınıf Sosyal Bilgiler Temel Haklarımız konu anlatımı

Temel haklarımız üç ana başlıkta toplanır. Bunlar sırasıyla Kişi Hakları, Sosyal ve Ekonomik Haklar, Siyasi Haklardır. 

 Temel Haklarımız

 1- Kişi Hakları:

 Koruyucu haklar adıyla da bilinir. Bu hakların tamamı anayasa tarafından koruma altına alınmıştır.

 1.A. Kişi Dokunulmazlığı:

 Hiç kimse başka birine onun istemediği bir şeyi zorla yapamaz. Bu, kişi dokunulmazlığı ile güvence altına alınmıştır. Bu nedenle bir kişinin başka bir kişinin bedenine yönelik uyguladığı her şiddet suçtur.

 2.A. Özel Yaşamın Gizliliği:

 Her bireyin bir sosyal bir de özel hayatı vardır. Özel hayatına dair bilgileri başka bir kişi ya da kurumla paylaşmak kesinlikle suçtur. Basın özgürlüğü de kişi ve kurumlara tanınan bir haktır. Ancak bireylerin izni olmadan onların özel yaşamlarını ilgilendiren konuları haber olarak yayınlayamazlar. Kişi böyle durumlarda haberi yapan gazeteciye ve yayınlayan haber kuruluşuna dava açabilir.

 3.A. Konut Dokunulmazlığı:

 Bir kişinin evine onun izni olmadan girmek, eşyalarını karıştırmak ya da almak anayasal bir suçtur. Konut eklentisi adı verilen yerlere de dokunulmaz. Örneğin köylerdeki ahır ve bahçeler konut eklentisi sayılır. Balkon ve garajlar da konut dokunulmazlığı ile güvence altına alınmıştır.

 4.A. Haberleşme Özgürlüğü:

 Günümüzde haber almak için birçok farklı kaynaktan yararlanıyoruz. Kimileri televizyondaki bültenlerden haberleri takip ederken kimileri gazete okumaktadır. Büyük bir çoğunluk ise internet sitelerine girerek haberleri okuyor. Haberleşme özgürlüğü kişinin haberleri istediği kaynaklardan almasını sağlar. Haberi yapan ve ulaştıran kişiler de aynı özgürlüğe sahiptir. Kanıtları ve belgeleriyle oluşturulan haber televizyon, gazete, dergi, internet sitesi gibi alanlardan servis edilebilir.

 Yalan haber yapmak anayasal bir suçtur. Böyle durumlarda haberi yapan kişi ve kurumlara adli yaptırımlar uygulanır.

 5.A. Düşünce ve İnanç Özgürlüğü:

 Cumhuriyet ve demokrasinin getirdiği düşünce ve inanç özgürlüğü insanların fikren ve dinen hür olduğunu beyan eder. Kişiler istedikleri dine inanabilir ve istedikleri ibadethanelerde ibadetlerini yerine getirebilir. Kimse kimseyi inancı ve düşünceleri için yargılayamaz. Herkes herhangi bir konudaki düşüncesini özgürce açıklayabilir. Karşıt görüşlere ve düşüncelere saygı esastır. İfade edilen fikirlerin bir kişi ya da kuruma hakarette bulunmaması gerekir.

 6.A. Yerleşme ve Seyahat Özgürlüğü

 Her birey istediği yerde konut alıp oraya yerleşme özgürlüğüne sahiptir. Aynı şekilde seyahat özgürlüğü de tüm şehirleri kapsar. Bu iki özgürlük belli başlı gerekçelerle sınırlandırılabilir. Örneğin çarpık kentleşmenin önüne geçmek için yerleşme özgürlüğüne müdahale edilebilir. Adli soruşturmalarda ise seyahat özgürlüğü kısa süreliğine sınırlandırılabilir.

 2- Sosyal ve Ekonomik Haklar:

 İsteme Hakları olarak da bilinir. Kişi haklarından olduğu gibi sosyal ve ekonomik haklardan da herkes eşit olarak faydalanır.

 1.A. Çalışma Hakkı:

 Her birey istediği işe başvurma ve istediği işte çalışma hakkına sahiptir. Resmi kurumlarda çalışan kişilerin maaşları devlet tarafından belirlenir. Özel kurumlarda ise ücreti belirleyen bizzat kurumun kendisidir.

 2.A. Eğitim ve Öğretim Hakkı:

 Demokratik ülkelerde herkes ücretsiz olarak eğitim ve öğretim hakkından faydalanır. Çocukları okula göndermemek ve çalıştırmak suçtur. Ülkemizde 2012 yılından sonra, zorunlu eğitim 12 yıla çıkarılmıştır.

 3.A. Sağlık Hakkı:

 Herkes sağlık hizmetlerinden eşit faydalanır. Çevrenin korunması, devletin görevleri ve vatandaşların sorumlulukları arasında yer alır.

 Seçme ve Seçilme Hakkı, Dilekçe Hakkı, Vatandaşlık Hakkı ise siyasi haklarımız arasında yer alır.