5. Sınıf Fen Bilimleri Yıkıcı Doğa Olayları konu anlatımı

 Kısa süre içerisinde aniden meydana gelen doğa olaylarının engellenmesi mümkün değildir. Sel, deprem, heyelan, çığ, kasırga, tsunami ve volkanik patlama başlıca yıkıcı doğa olaylarındandır. Bu olayların olması engellenemez ancak uygun önlemler alınarak verebileceği zararlar azaltılabilir.

1.Sel

 Belirli bir bölgedeki toprağın yoğun ve düzensiz su akışıyla aniden su altında kalmasına sel denir. Sel meydana geldiğinde toprak kısmen ya da tamamen su altında kalabilir. Nehir ve akarsuların taşması, şiddetli yağmur yağması, tsunami selin oluşumuna neden olan unsurlardandır. Bu olaylar gerçekleştiğinde toprak taşıyabileceğinden daha fazla su ile karşılaşmış olur ve taşar.

 Sel tehlikesinin belirlendiği bölgelerde yerleşim kurulmaması önlenmelidir. Yeşil alanlar arttırılarak da selden korunabilir.

2. Deprem (Zelzele)

 Yer kabuğunu oluşturan levhalarda ani kırılmalar meydana gelmesi sonucu deprem oluşur. Kırılma sonucu meydana gelen titreşimler yeryüzüne sarsıntı şeklinde ulaşır. Depremin şiddetine göre can ve mal kaybı yaşanabilir. 

 Depremle İlgili Bazı Kavramlar

Depremin bir diğer adı zelzeledir.

Deprem büyüklüğünü ölçen aletlere sismograf denir.

Deprem ile uğraşan kişilere sismolog denir.

Yer kabuğunu oluşturan parçalara levha denir.

Ana deprem öncesinde küçük şiddette hissedilen depremlere öncü deprem denir.

Ana deprem sonrasında ve ana depremsin şiddetinden küçük olarak gerçekleşen depremlere artçı deprem denir.

Depremin en şiddetli hissedildiği ve deprem sarsıntılarının yüzeye yakın olduğu yere deprem merkez üssü denir.

Yer kabuğundaki arazi kırıklarının adı faydır.

Fay başlangıç ve bitişi arasındaki uzaklığa fay hattı denmektedir.

Depremden korunmak için bina temelleri sağlam yapılmalıdır. Bina yapımında kullanılan malzemeler sağlam ve eksiksiz olmalıdır. Hasarlı binalar tespit edilerek kentsel dönüşüm çerçevesinde yeniden yapılmalıdır. İşyeri ve okullarda deprem ile ilgili eğitimler verilerek kişiler bilinçlendirilmelidir. Evlerde ve arabalarda deprem hazırlık çantası bulundurulmalıdır. Raflar ve aynalar sabitlenmeli, yatak yakınlarında devrilebilecek eşyalar bulundurulmamalıdır.

3.Heyelan (Toprak Kayması)

 Yağış ve deprem gibi faktörlerle toprağın alt ve üst zemininin yer değiştirmesine toprak kayması denmektedir. Toprağın alt tabakası gevşerken üst tabaka yerinden oynar ve toprak hareket eder. Toprak yapısı ve eğim de heyelanı etkileyen önemli faktörlerdendir.

 Heyelanın etkilerinden korunmak için yapılabilecek olanlar:

Eğimli yapıya sahip arazilerde ağaçlandırma arttırılmalıdır.

Riskli bölgelerde yerleşim engellenmelidir.

Yamaçlarda su kanalları açılarak suyun akması sağlanmalıdır.

4.Çığ

 Bitki örtüsünden yoksun yerlerde kar yağışı ve eğimli yamaçların olmasıyla çığ meydana gelebilmektedir. Yamaçların eğimli olduğu yerlerde yuvarlanarak büyüyen kar kütlelerine çığ denmektedir. Rüzgar, deprem, gök gürültüsü, canlı hareketleri ve zemin yapısı da çığ olayını etkileyen faktörlerdendir. Dağlık bölgeler çığ olayının en sık yaşandığı yerlerdir. Çığı önlemek için; yamaçlarda set ve duvar yapılabileceği gibi ağaçlandırma da yapılabilir.

5. Volkanik Patlama 

 Volkan, erimiş kayaların (magma) yeryüzüne çıktığı dağlardır. Yerin altından yüzeye püsküren erimiş kayalara da lav denilmektedir. Lavların yüksek şiddetle yeryüzüne çıkmasına ise volkanik patlama denilmektedir. Lavların sıcaklık derecesi yüksektir ve çevresine zarar vermektedir.

6. Kasırga (Tayfun)

 Genelde okyanus üzerinden karaya doğru gelen kuvvetli rüzgarlara kasırga denilmektedir. Saatteki hızının en az 120 km olduğu bilinir. Kasırga ülkemizde görülen bir doğal afet değildir

7. Tsunami

 Çoğunlukla okyanuslarda görülen dev dalgaların kıyıya ulaşarak su baskınlarına sebep olmasına tsunami denmektedir. Deniz tabanında meydana gelen alçalma ve yükselmenin meydana getirdiği deniz dalgaları tsunamidir.