4. Sınıf Fen Bilimleri Maddenin Ölçülebilir Özellikleri konu anlatımı

Maddeler kütle ve hacim açısından ölçülebilir varlıklardır. Aynı zamanda bu varlıkların farklı kütle ve hacimleri bulunur. Böylece farklı ölçümler yapılarak maddeler günümüzde değişik alanlarda kullanılır. Şimdi kütle ve hacmin ne olduğuna bakalım ve nasıl ölçüldüklerini inceleyelim 

 Maddenin Ölçülebilir Özellikleri

 Öncelikle maddeleri ölçebilmek için bazı araç ve birimler kullanırız.

 - Kütlemizi ölçebilmek için kilogram kullanılır.

 - Uzunluk ölçümü yapabilmek için ise metre kullanılır.

 - Sıvıları ölçmek amacıyla ise litre kullanırız.

 Maddenin farklı halleri bulunur. Bu haller içerisinde katı hali, sıvı hali ve gaz hali yer alır. Bütün bu madde hallerinin ölçümleri yapılabilmektedir. Bunu yapabilmek için ise maddelerin kütle ve hacminden faydalanılır.

 Kütle: Bütün nesnelerin sahip oldukları madde miktarı kütle olarak bilinir.

 - Kütle hem eşit kollu terazide hem de elektronik terazide ölçülebilmektedir.

 - Kütle her yerde her zaman aynıdır ve değişmez.

 - Kütle birimi gram (g), kilogram ise (kg) şeklinde ifade edilir.

 1 kg = 1000 g

 Not: Maddelerin boyutları aynı olsa bile kütleleri farklı olabilir. Mesela aynı boyutta tahta ve demir elimize aldığımızda, tahtanın hafif olduğunu anlarız. Çünkü demir parçasının kütlesi tahta parçasının kütlesinden fazladır.

 Sıvıların Kütle ölçümü: Sıvının kütlesini ölçebilmek için sıvı bir kaba konur. Bu doğrultuda ölçüm yapıldığı zaman sıvı ile beraber kabın ölçüsü ortaya çıkar. Bu doğrultuda kabın toplam kütleden çıkarıldığı zaman geriye suyun ağırlığı kalır.

 Gazların kütle ölçümü: Diğer maddeler gibi gazların da kütlesi bulunur. Bu konuda bazı yöntemler ele alınarak gazların kütlesi ölçülebilir. Örneğin patlak bir topun kütlesini ölçtükten sonra şişirilmiş bir topun kütlesini ölçerek, içindeki gazın kütlesi bu şekilde aradaki farktan anlaşılabilir.

 Hacim: Maddelerin boşlukta kapladığı alanı hacim denir.

 Not: Gazların herhangi bir belirli hacimleri bulunmaz. Bulundukları ortamı tamamen kaplar ve nerede olursa olsun bunu gerçekleştirir.

 Sıvının hacmini şu yöntemler ışığı altında ölçebiliriz.

 - Sıvıların hacmini dereceli silindir kullanmak suretiyle ölçebiliriz.

 - Dereceli silindir üzeri eşit aralıklarla ile çizilmiş olan bir kap çeşididir.

 - Kabın içine konmuş olan sıvı kabın belli bir seviyesine kadar ulaşır. Bu seviye itibariyle ortaya çıkan miktar üzerinden sıvının hacmi ölçülür.

 - Sıvıların hacmini ölçebilmek için bu konuda mililitre (ml) Litre (L) değerlendirilir.

 Katıların hacminin ölçümü: Katıların hacmini ölçerken sırasıyla şu aşamaları gerçekleştiririz.

 - Katıların hacmi genelde dereceli silindir ile beraber, içerisinde bulunan sıvı yardımıyla ölçülür.

 - İlk olarak silindiri bir miktar sıvı konur ve daha sonra bu sıvının miktarı kaydedilir.

 - Bu silindirin içerisinde daha sonra birkaç cisim atılır ve yeniden oluşan sıvı miktarı kaydedilir.

 - Ardından ikinci ölçümden bir ölçüm çıkarılır.

 - İşte böylece aradaki fark ile katı bir cismin hacmini ölçmek mümkün.

 O şekilde siz de farklı denemeler yapabilir ve maddenin ölçümünü gerçekleştirebilirsiniz. Yukarıda verilen örnekleri ele alarak değişik denemeler gerçekleştirmeniz. Aynı zamanda hem kütle hem de hacim üzerinden madde ölçülü konusundaki tüm bilgileri iyi bilmeniz gerekmektedir.

 Not: Işık, ısı ses, elektrik ya da gölge gibi madde olmadıklarından dolayı bu varlıkların kütle ve hacmi bulunmaz. Bu sebepten dolayı kütle ve hacim açısından ölçümleri yapılamaz. Ayrıca şeker ve tuz gibi maddeler su içerisinde eridiği için, bu maddeleri suyun içine atarak ölçümünü gerçekleştiremeyiz.