21. yüzyılda yeni mesleki beceriler neler?

Biraz daha özele indiğimizde kamu özel tüm kurum-kuruluşlarda rol ve statülerin netliğini kaybettiği, amaca uygun işbölümünün nispeten yapıldığı, yetki ve sorumlulukların basamaklandırılmadığı, duyum ve deneyimin daha çok yaygınlaştığı bir yapıya doğru kayma olduğunu görüyoruz. İşverenler ve kurum-kuruluşlar artık adem-i merkeziyete dayalı kendi kendisini düzenleyen esnek yapılara doğru kaymaya başladı.

Küresel dinamik yapıların sonucu olarak uzun süreli iş ve istihdam garantisinin eskiden olduğu kadar yaygın olmaması ve örgütlerin daha yatay yapılarından dolayı sunulan kariyer imkanlarının azalması, bireylerin kariyer sorumluluklarını kendilerinin üstlenmesini zorunlu kılıyor. Bu çerçevede 21. yüzyılın gerektirdiği en önemli beceri, insanların kendi kariyerini oluşturabilme becerisidir. Bu noktada konunun anlaşılırlığı adına ‘beceri’ kavramını kısaca açıklamakta fayda var.
Sözlükteki karşılığı olarak beceri, “elinden iş gelme durumu, ustalık, maharet” olarak tanımlanıyor ve geliştirilebilir, edinilebilir, aktarılabilir, dönüştürebilir özellikler gösteriyor. Bir kamu istihdam kurumu olarak bizim hareket noktamız burası olup becerilere, insanların istihdam edilebilirliklerini arttıracak argümanlar olarak bakıyoruz. 21. yüzyılda işgücü piyasasının ihtiyaç duyduğu becerilere ilişkin yazılı ve sanal ortamda birçok kitap, yazı, makale var.

Bu çerçevede bu becerileri şöyle sıralayabiliriz:

- Öğrenme becerileri
Eleştirel düşünme
Yaratıcı düşünme
İşbirliği
İletişim

- Okuryazarlık becerileri
Bilgi okuryazarlığı
Medya okuryazarlığı
Teknoloji okuryazarlığı

- Yaşam becerileri
Esneklik
Girişkenlik
Sosyal beceriler
Üretkenlik
Liderlik

Tüm bunlarla beraber, gelişen teknoloji ve iletişim çağı mesleki becerilerimizi de geliştirmeyi zorunlu kılıyor. Değişen ve gelişen mesleki beceriler, iş piyasasının gereklerine, toplumun sosyal beğenme değerlerine, meslek seçme aşamasında olan insanların yönelimlerine göre değişiyor ve çeşitleniyor. Meslek seçiminde ana hedef bireylerin çalışma hayatında olmak istedikleri yerleri ve statülerini belirlemektir. Dolayısıyla bireylerin işgücü piyasasının şimdiki ve ileriye yönelik ihtiyaçları doğrultusunda mesleklerini seçmeleri büyük önem taşıyor.

Öncelikle kendini tanıması gerekiyor

21. yüzyılda mesleki beceriler değerlendirilirken, öncelikle insanın kendi nitelik ve şartlarını göz önünde bulundurması, yani kendini tanıması ve ona göre meslek tercihi yapması gerekiyor. Bununla birlikte meslek seçme aşamasında olanların özellikle yönelmeyi düşündükleri mesleğin yanında, bunların yeni yüzyıla hazır olup olmadığını da takip etmeleri lazım. Mesleğin iş piyasasında geçerli olması çok önemli ancak asıl başarı “bireye uygun olan meslek” tercih edildiğinde ortaya çıkıyor.

İçinde bulunduğumuz yüzyılda, mesleğe yönelmede, danışmandan değil danışandan yani meslek seçme aşamasında olanlardan hız alan yeni yaklaşımlar söz konusu. Dolayısıyla yeni yüzyılın mesleki becerileri için, bireyin kendini tanıması yani yetenek, ilgi, fiziksel ve kişilik özelliklerini tanımlaması, daha sonra tüm mesleki alternatifler konusunda bilgilenmesi, yönelmeyi düşündüğü meslekle ilgili gerekli nitelik ve şartları, iş bulma olanakları, mesleki eğitim imkanları hakkında bilgi edinmesi ve bu bilgileri değerlendirerek sağlıklı ve gerçekçi kararlara ulaşması gerekiyor.

İş piyasası hakkında düzenli bilgiler kısa, orta, uzun vadelere yönelik toplumsal plan, program ve gelişimleri de dikkate alınarak belirlenmeli. Sonuçta bir kişinin seçmiş olduğu meslekle ilgili, örneğin lisans düzeyinde bir eğitime yönelmesi durumunda, mezuniyet sonrası, “O meslek yeni becerileri de ihtiva ediyor mu?” sorusunun cevabı aranmalı ve aldığı eğitim dışındaki ihtiyaç duyacağı becerileri de edinmeli.

Değişim ve gelişimler yaşanıyor

Öte yandan yeni mesleki becerileri hızla gelişmekte olan ülkemizde gerek mesleklerde, gerekse de mesleğin içerisinde değişim ve gelişimlere neden olduğunu görüyoruz. İnsanın mesleğinde başarılı olabilmesi, iş bulabilmesi ve işte tutunabilmesi için ek nitelikler edinmesi gerekli hale geldi. Örneğin, muhasebecidir ancak ek olarak bilgisayarlı muhasebe yeterliliklerini geliştirmesi, çalıştığı ya da çalışmayı planladığı şirketler dış ticaretle uğraşıyorsa iyi derecede yabancı dil öğrenmesi gerekecek. Mesleki becerilere ihtiyaçlar doğrultusunda yenilerini eklemek de mümkün.

Farkındalık oluşturarak gençlerin “Neler Yapılabilir?” sorusuna kısaca cevap verecek olursak:
İletişim ağı (network) oluşturmalı,
Gönüllü çalışmalara katılmalı,
Staj ve işbaşı eğitim olanakları araştırmalı,
Ücret, mesai, mekan, şehir gibi konularda esnek olmalı,
İş ve özel hayat dengesi kurulmalı,
Yeni beceriler edinmek veya mevcut becerileri dönüştürmek için eğitimlere katılmalı,
İşgücü piyasasına ilişkin gündem ve çevrede olan biten hakkında fikir sahibi olunmalı ve iyi takip edilmeli,
İlgi alanlarına ilişkin kongre, fuar, sempozyum gibi etkinliklere katılım sağlanmalı,

Şeklinde önerilerimizi sıralayabiliriz. Elbette bütün bunlar iyi bir eğitim ve gerekli niteliklerle de desteklenmeli ve geliştirilmeli.