15 maddede 'dijital adab-ı muaşeret'

İnternetin ve dijital dünyanın gelişmesi iletişim biçimlerini de değiştiriyor. Sosyal medyada paylaşılan bir yazıya yapılan eleştirel ve haddini aşan yorumlar ya da gece yarısı atılan mesajlar son derece rahatsız edici olabiliyor. Birbirini hiç tanımayan insanların dijital platformlar üstünden kural tanımaksızın giriştikleri iletişim gayreti de cabası. Durum böyle olunca dijital iletişimde uyulması gereken yeni kurallar gündeme geliyor.

Dijital Bağımlılıkla Mücadele Derneği Genel Başkanı ve Sivas Cuhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Programları ve Öğretim Ananabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Dilci, “Dijital dünyada adab-ı muaşeret kuralları, dijital iletişim ortamlarında, özellikle sosyal medya, e-posta, forumlar ve mesajlaşma uygulamalarında uyulması gereken görüşme ve iletişim etiketlerini ifade eder” diyor ve yeni nesil görgü kurallarını şöyle sıralıyor:

ŞAKALARA DİKKAT
1- Dijital mecraları paylaşım odaklı kullanırken saate dikkat edilmeli. Tanımadığımız ya da ilk kez tanıştığımız kişilerle telefonlaşma veya mesajlaşmada acil olmadıkça sabah saat 10:00 ve gece saat 22:00 sınırlarına riayet etmeliyiz.

2- Diğer insanlara karşı saygılı ve nazik bir dil kullanmaya özen göstermeliyiz. Kullanacağımız ifadelerin, emojilerin, işaretlerin doğru ve muhatabın kimliğini zedeleyici olmamasına dikkat edilmeli. Kendimizi zor durumda bırakacak argo ve benzeri söylemleri kullanmamalıyız.

3- Gereksiz şaka ve espiriler karşı tarafca yanlış anlaşılabilir. Bu nedenle, şaka ve benzeri yazılı ifadeler kullanırken dikkatli olmalıyız.

HER KATKIYI TAKDİR EDİN
4- Nezaket gereği bize gönderilen iletileri yanıtlamalıyız. Bununla beraber yapılan çağrılara dönüş yapmamak adabı muaşeret kurallarından uzak olup, kabalık içerir.

5- Başkalarının paylaşımlarına yorum yapmadan önce yeterince düşündüğümüzden ve karşı taraf üzerinde bırakacağımız ya da bırakmak istediğimiz etkinin ne olduğundan emin olmalıyız. Mesaj veya yorum yazarken başkalarının soru ve yorumlarına saygı duymalı, diğer katkı ve görüşleri takdir etmeliyiz.

ÖZEL BİLGİLERİ KORUYUN
6- Dijital mecralardaki her türlü özel bilgi ve içeriklerin ne ya da neler olduğunu tanımladıktan sonra başkalarının kişisel bilgilerini paylaşmadığımızdan emin olmalıyız. Özel bilgileri ifşa etmek, gizlilik ihlali olarak kabul edilir ve güvenlik riski yaratır.

7- Fikir ve düşüncelerimizi ifade ederken, bu mecraların özgürlük kokan iklimine kapılmamalı, farklı düşüncelere ve bakış açılarına saygı göstermeliyiz. Tartışmalarda öfke veya saldırganlık yerine anlayışlı bir tutum benimsenmeli.

8- Kişisel hitap veya adlandırmalarda imla ve noktalamalara dikkat ederek, gerekli yerde büyük harf kullanmaya hassasiyet göstermeliyiz.

BAŞKASININ ZAMANINI ÇALMAYIN
9- Dijital mecralarda zaman kavramı gerçek yaşamdan farklı algılanabilir. Bu nedenle başkalarının zamanını saygıyla değerlendirerek dönütler vermeliyiz. Flood yapmak veya gereksiz yere uzun mesajlar göndermek, diğer insanların zamanını boşa harcamanın bir yoludur.

10- İnsanları aldatıcı her türlü içerik ve paylaşımdan sakınmalıyız. Paylaştığımız bilgilerin doğru ve güvenilir kaynaklardan geldiğinden emin olmalı, yanlış bilgilerin yayılmasına aracı olmamalıyız.

İZİNSİZ PAYLAŞIM YAPMAYIN
11. Çözüm odaklı ve yapıcı tutumlar sergilemek önemli bir nezaket kuralıdır. Bu nedenle; başkalarının kasten yanlış anlamalarını veya saldırganlık algılamalarını önlemek için kendimizi net ve anlaşılır şekilde ifade etmeliyiz.

12- Başkalarının kişisel bilgilerini ve gizliliğini korumalı, izin almadan fotoğraf, adres veya telefon gibi bilgileri paylaşmamalıyız.

13- Başkalarına ait eser, söz ya da veciz ifadeleri paylaşırken Telif haklarına saygı göstermeliyiz: Başkalarının fikri mülkiyet haklarına saygı gereği içerikleri izinsiz olarak paylaşmaktan kaçınmalı, ille de kullanmamız gerekiyorsa kaynak veya isme atıf yaparak gerekli dip notları belirtmeliyiz.

MESAJINIZI BİR DEFADA İLETİN
14- WhatsApp gibi paylaşım platformlarında kısa kısa çok sayıda mesaj göndermek karşı taraf için rahatsız edici olabilir. Aktarmak istediğimiz mesajı bir paragraf ya da metin olarak bir kerede göndermek adab-ı muaşerete daha uygun olur.

15- Paylaşım yaparken hedef kitlenin sosyal ya da dini değerlerini de göz önünde bulundurmalı, şiddet, cinsellik veya aşırılık içeren içeriklerden kaçınmalıyız.