Rota: Ödemiş

Yiğit diyarı

Bozdağ ve Aydındağları'nın koynunda, patatesin en lezzetlisini yetiştiren bereketli ovaları, içlerini oyalara döken eli marifetli kadınlarıyla ve efeleriyle Ödemiş.

ÖRÜMCEK ağı gibi ince. Bir o kadar da karmaşık. İrili ufaklı onlarca yıldız. Görünmez ilmeklerle bağlanmış. Elimdeki, belki yüz küsur yıllık mekik oyası bir örtü. Annemin anneannesinin çeyizinden. Kristal aynasının kenarları çiçek oymalı, gül ağacı konsolu süslemek için örülmüş. Öyle güzel, öyle kusursuz ki. Annem, ‘‘Bu eller artık yok'' diyor. Kaygan, yumuşacık ipeği şekillendiren, gönlünün gizlerini, ruhunun fırtınalarını oyalara döken eller. Bu hafta rotamızı bu öpülesi eller belirledi. Renk renk ipeklerin, çeşit çeşit oyaların, motif motif dantellerin izinden Ödemiş'e gittik.

KUZEYDE Bozdağ, güneyde Aydındağları'nın çevrelediği, Küçük Menderes'in suladığı Ödemiş'in tarihi yaklaşık 5000 yıl öncesine dayanıyor. Luvi kavminin ilk Ödemişliler olduğu söyleniyor. Ödemiş ismi, bir söylenceye göre, ‘‘Otamış''dan gelmiş. Otamış, şifa veren bitki anlamına geliyor. Bir söylenceye göre MS 16. veya 17. yüzyılda yöreye yerleşen Otamış Oymağı ad olmuş. Benim sevdiğim öykü sonuncusu. Bugünkü Ödemiş'in bulunduğu yere Boyalık dendiği dönemlerde halk boya yapılan bitki köklerini çıkarır, bunları İzmir Limanı'ndan yurtdışına gönderir ve iyi para kazanırmış. Tireli Kabasakal namlı bir kişi borçlarını ödemek için çalışmaya gelmiş, işçilere çay kahve pişirerek borçlarını ödemiş. Ve yöreye Ödemiş denmiş.

ÖDEMİŞ, Türklere 1071 Malazgirt Savaşı'ndan sonra geçti. 1098'de Bizanslılar Ödemiş'i geri aldı. Aydınoğlu Mehmet Bey, 1308'de beyliğini Ödemiş'te kurup Bizans boyunduruğuna son verdi. 1403'te Timur'un işgal ettiği Ödemiş, 1426'da 2. Murat tarafından Tire Sancağı'na bağlanmış. 1919'da Yunan işgaline uğrayan ilçe, bağımsızlığını 3 Eylül 1922'de kazandı. Ödemiş'in yiğit efeleri, Milli Mücadele'de kahramanlıklarıyla destan yazdı. Çakırcalı Mehmet Efe, Kaymakçalı İnce Mehmet Efe, Gökçen Efe, Bozdağlı Postlu Mestan Efe, Çaylı'da Keleş Mehmet Efe, Köseler'de Ömer Çavuş Efe, Bademli'de Kör Bayram Efe, İstiklal Madalyası sahibi Kara Erkek Mehmet Efe türkülerde, oyunlarda yaşıyor.

Zengin tarih

TARİHİ çok eskilere dayanan Ödemiş'in müzesi de görülmeye değer. Müzede MÖ 3000 - 480 yılına kadar Hellenistik, Roma, Bizans çağına ait seramikler, idoller, kaplar, heykelcikler, bronz heykeller, Selçuklu ve Osmanlılara ait sikkeler görmek mümkün. Sard, Efesos yolu üzerindeki en önemli kentlerden biri olan Hypaipa kenti, Ödemiş'in 5 kilometre kuzeyinde, Günlüce Köyü yakınlarında. Lidya, Pers ve Roma dönemlerinin önemli dini merkezlerden olan Hypaipa, piskoposluk merkezi olarak da ün yapmış. Ödemiş, o dönemlerde kök boyaları, dokumaları ve Safran adlı parfümüyle ünlüymüş. Bir dönem Aydınoğulları Beyliği'nin merkezi olan Ödemiş ve çevresinde, Selçuklu ve Osmanlı eserlerini görmek de mümkün.

ÖDEMİŞ'e gitmişken beldelerini de gezin. Bozdağ, Gölcük, Birgi gibi bilinenlerin yanında eski evleri, dar sokakları, konuksever insanlarıyla Bademli, Kaymakçı, Kayaköy, Çaylı, Konaklı ve Ovakent'e de gidin.

Ne yapılır?

ÖDEMİŞ'e, pazarın kurulduğu cumartesi günü gitmenizi öneririm. Taze sebze ve meyve, peynir, yoğurt, patates, kestane, şifalı bitkilerden alabilirsiniz. Ama en önemlisi parktaki oya pazarı. Gerçi hafta arasında da burada satış yapan yerler var. Ama cumartesi günleri daha kalabalık, özellikle Beydağ'dan pek çok hanım el emeklerini buraya getiriyor.

EL işleri pazarını dolaşmak başlı başına serüven. Oyaların ismini sorduğunuzda kırsal kesim kadınının hayal gücü şaşırtacak sizi. Doğadaki hemen her çiçek, armut, elma, karpuz, üzüm gibi meyveler, balıklar, kuşlar konu olmuş oyalara. Türkan Şoray'ın kirpiğinden, Zeki Müren'in dişine kadar kadın kendisini etkileyen her şeyi oya ile anlatmış. İşte oya isimlerinden bir kaçı: Gizli ıraspı, tren yolu, Kore kilidi, cilveli, Kıbrıs çiçeği, sevgiliye mektup, kaynana tokadı, cennet süpürgesi...

Nerede kalınır?

ÖDEMİŞ içinde oteller var. Gölcük ve Bozdağ'daki konaklama tesislerini de tercih edebilirsiniz.

Hava durumu

Meteoroloji Bölge Müdürlüğü yetkilileri hafta sonu tüm Ege'de aralıklı yağış bekliyor.

Ne yenir?

ÖDEMİŞ'in yağlı kebabı meşhur. Yağda kızartılmış kıtır ekmek üzerinde servis edilen köftenin tadına doyulmuyor. Özellikle ramazan ayında ekmek dolması meşhur. Töngül katmeri denen Ödemiş'e özgü pide de gerçekten lezzetli.