Otogar sakandalı

Toprakbank'a 6 trilyon 300 milyar kredi borcu olan İzmir Otogarı, 8 Ağustos'a kadar ödeme yapılmadığı taktirde haraç mezat satılacak.

İZMİR Büyükşehir Belediyesi'ni şoka sokan gelişme, Toprakbank'ın borcunu tahsil etmek için mahkemeye başvurmasıyla yaşandı. Tapu kayıtlarında, arsanın Vakıflar Bankası'na da toplam 40 trilyon liraya ipotek ettirildiği, bankanın kredinin tahsili yönünde harekete geçtiği ortaya çıktı.

Yasalar çiğnenmiş oldu

KONUYU inceleyen yetkililer, Büyükşehir Belediyesi'nin mali yükümlülüğü olmamasına rağmen Encümen'in İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali A.Ş.'nin (İZOTAŞ), alacağı banka kredisine teminat olarak belediyeye ait arsayı 1.5 trilyona ipotek edip, yasalara aykırı davrandığı belirlendi.

Arsa 70 milyon dolar

OTOGAR inşaatıyla ilgili alınan Encümen ile Belediye Meclisi kararlarında 3996 sayılı yap-işlet-devret modeli yasası ile ihale şartlarına da uyulmadığını da saptayan yetkililer, 145 bin 356 metrekarelik arsanın piyasa değerinin en az 70 milyon dolar olduğunu söyledi.

36.8 trilyon borç var

İZOTAŞ'ın kısa ve orta vadeli borçları toplamı 36.8 trilyon lirayı bulurken, tüm varlıklarının toplamı 27 trilyon lira olarak belirlendi. Bu durumda mali yapısı bozuk olan İZOTAŞ'ın borcunu ödeyemeyeceği, dolayısıyla İzmir Otogarı'nın yıl sonuna kadar satılacağı belirtildi.

Alınan ilk karar

BELEDİYE Meclisi'nin ilk kararı 6 Ekim 1994 tarihinde alındı. Meclis, arsa üzerine yap-işlet-devret modeliyle bir otogar yapılmasıyla ilgili ihaleye çıkma yetkisini Büyükşehir Belediyesi'ne verdi.

Skandal nasıl gelişti?

TOPRAKBANK'ın icra takibiyle gün ışığına çıkan skandal aşama aşama şöyle gerçekleşti;

BELEDİYE Meclisi, 6 Ekim 1994 tarihinde 145 bin 356 metrekarelik arsa üzerine yap - işlet - devret modeliyle bir otogar yapılmasıyla ilgili ihaleye çıkma yetkisi kararı aldı.

BELEDİYE Encümeni, mevcut otobüs firmalarının oluşturduğu dernekle pazarlık suretiyle görüşmeler yapılması için yeni bir karar daha aldı. Ardından sözleşme imzalandı.

KANUN, sözleşmelerin yerli ya da yabancı sermaye şirketiyle yapılabileceğini belirtmesine rağmen, sözleşme Ege Bölgesi Otobüs İşletmecileri Derneği'yle yapıldı.

YASA, yapılacak yatırımın en az 30 gün ilan verilerek duyurulmasını, şirketlerin mali yapısının bağımsız denetim firmalarınca tasdiklenmiş bilançolarını kanıtlamalarını ve en az üç istekli arasında kapalı zarf usulüyle yapılmasını da istiyor. Bu kurala da uyulmuyor

KANUNUN 4. maddesine göre Yüksek Planlama Kurulu'na yatırımın özellikleri ve nasıl yapılacağı bildiriliyor. Buna göre projenin 22 ayda biteceği, finansmanı yatırımcının karşılayacağı, karşılığında otogarı 25 yıl işletme hakkına sahip olacağı ifade ediliyor.

BELEDİYE Encümeni, 27 Mart 1997'de bir karar daha alarak; mukavelede Belediye'nin hiçbir mali hükümlülüğü olmamasına rağmen dernekçe ya da kurulacak şirket tarafından temin edilecek banka kredisine teminat olarak belediye arsasına ipotek tesis edilmesini kabul ediyor.

DERNEK, sözleşmedeki devir hakkından yararlanarak, haklarını kurulan İzmir Otobüs ve Terminal İşletmeleri AŞ'ye 9 Kasım 1997'de devrediyor.

BELEDİYEYLE yenilenen sözleşmede hemen hemen aynı hükümlere yer veriliyor. Sadece 8. maddede bir değişikliğe gidilerek yatırımcının üst hak sahibi olarak tesisi kısmen ya da tamamen üçüncü şahsa devredemeyeceği, ancak kiralama yetkisine sahip olduğu belirtiliyor.

ENCÜMEN, 13 Kasım 1997'de toplanarak üst inşaat hakkının tapuya tesciline karar veriyor ve Tapu Kadastro Bölge Müdürlüğü'ne müracaat ediliyor. Sözleşmedeki mevcut devir yasağı tapudan gizlenerek üst hakkı tesis ediliyor. Bölge Müdürlüğü, Genel Müdürlüğe ne yapacağını sorduğunda ‘‘Encümen kararı olması halinde uygulayabilirsiniz‘‘ cevabını alınca onayı veriyor.

27 KASIM 1997'de Toprakbank'tan 10 milyon dolarlık kredi olumlu karşılanıyor. Ancak döviz ipoteği olamayacağı için 1.5 trilyonluk ipotek konuluyor. Ardından 28 Ocak 1998'de Vakıfbank'tan 15 milyon dolar kredi karşılığı 20 trilyonluk bir ipotek daha yapılıyor.

SONUÇTA İZOTAŞ ödemeleri yapmayınca Toprakbank, 4 Temmuz 2000 tarihinde Büyükşehir Belediyesi arsası üzerine yapılan 1.5 trilyonluk ipotek bedelini almak için 4. İcra Müdürlüğü'nü harekete geçirdi.

3996 sayılı yasa ne diyor?

BAZI yatırım ve hizmetlerin yap-işlet-devret modeli çerçevesinde yaptırılması hakkında 3996 sayılı kanunun uygulama usul ve esaslarına ilişkin karar, göreve talip olan yerli sermaye şirketlerini veya 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu'na göre kurulması taahhüt edilen yabancı şirketlerin görevlendirilebileceğini belirtiyor. Yap - işlet - devret modeli çerçevesinde yaptırılmak istenen yatırım ve hizmetlerin Resmi Gazete'de ve Türkiye çapında yayımlanan yüksek tirajlı iki gazetede önseçim için belirlenen son müracaat tarihinden en az 30 gün önce olmak üzere ve en az birer defa ilan yapılarak duyurulması isteniyor. Şirketlerde aranacak özellikler kapsamında da şirketin veya ortaklarının her birinin sağlam bir mali yapıya sahip olduklarını, bağımsız denetim firmalarınca onaylanmış bilançoları ile kanıtlamaları ve şirketin ortaklarından en az birinin talip olunan yatırım veya işletme ile ilgili faaliyetlerde bulunmuş olması zorunluluğu getiriyor.

Üst hakkı nedir?

KİŞİ, bir üçüncü kişiye, gayrimenkulünün altında veya üstünde yapı yapmak veya mevcut bir yapıyı muhafaza etmek yetkisini veren bir irtifak hakkı kurabiliyor. Aksi kararlaştırılmış olmadıkça, bu hak başkasına devredilebiliyor ve mirasçılara geçiyor. Üst hakkı, müstakil ve daimi nitelikte ise, üst hakkı sahibinin talebi üzerine tapu kütüğüne gayrimenkul olarak kaydediliyor. Üst hakkı en az 20 yıl için tesis edilmişse sürekli nitelikte sayılıyor.

İZOTAŞ borç batağında

11 kişi tarafından 5.5 milyar sermayeyle kurulan İZOTAŞ, Ocak 1998'de sermayesini 1 trilyon 166 milyar liraya çıkardı. Ancak ortaklar bu sermayenin sadece 508 milyar liralık bölümünü ödediler. Şirkette A grubu hisseler Vakıflar Bankası'na, B grubu hisseler Mehmet Niyazoğlu'na, C grubu hisseler de Nazmi Baksi, Yavuz Özyar, Murat Şule, Hüsnü Holat, Zübeyir Tatlı, Sahamettin Aytaç, Abdullah Eroğlu ve Abdülkadir Akgün'e ait görünüyor. Vakıfbank'ın toplam 11 bin hissede sadece 1 hissesi bulunuyor. İZOTAŞ, 1998'de 514 milyar 726 milyon, 1999'da 1 trilyon 532 milyar zarar etti. Böylece sermayesinin tamamını iki yıllık zararla kaybetti. Üst hakkı üzerinde Toprakbank'ın önce 466 milyar 167 milyon, sonra 4 trilyon 901 milyar ve 115 milyar 977 milyonluk hacizleri bulunuyor. Vakıfbank'ın ise 20'şer trilyonluk iki ayrı yani 40 trilyonluk ipoteği bulunuyor.

Yasalara uyulmadı

TOPRAKBANK'ın İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali AŞ'nin 6 trilyon 300 milyarlık kredi alacağını tahsil için mahkemeye başvurması büyük bir skandalın ortaya çıkmasını sağladı. Büyükşehir Belediyesi yetkilileri icra takibiyle şok olurken, otogar inşaatıyla ilgili o dönemde alınan Encümen ile Meclis kararında 3996 sayılı yap-işlet-devret modeli çerçevesindeki yasaya göre hareket edilmediği saptandı.

SÖZLEŞMENİN göreve talip olan yerli ya da yabancı sermaye şirketleriyle yapılması gerekirken, ilk mukavelenin Ege Bölgesi Otobüs İşletmecileri Derneği'yle ve ihale şartları yerine getirilmeden yapıldığı belirlendi. Sözleşmede Büyükşehir Belediyesi Encümeni'nin, İZOTAŞ tarafından temin edilecek banka kredisine teminat olarak otogar arsasının ipotek edilmesine karar verdiği saptandı. Toprakbank'tan sonra Vakıfbank da 20'şer trilyondan toplam 40 trilyonluk ipoteğin karşılığını tahsil etmek için sırada beklediği belirtilirken, Büyükşehir yetkilileri, tesis edilen ipoteklerle ilgili sözleşmelerin hukuken geçersiz olduğunu önesürdü.