İkinci Efe krizi

EFELER diyarı Aydın, yine Yörük Ali Efe tartışmasına sahne oldu. Kurtuluş Savaşı'nın efsane ismi Yörük Ali Efe'nin bıyıksız heykeliyle ilgili kavganın küllenmesinin ardından, bu kez ünlü kahramanı paylaşamayan iki dost belediye başkanının arası açıldı.

KAVGA, muhasebeci Kazım Gönen'in, merkeze bağlı Dalama Beldesi Belediye Başkanı Osman Nuri Çilingir'e, Yörük Ali Efe anısına bir festival düzenleme önerisi getirmesiyle başladı. ‘‘Yörük Ali bizim efemiz’’ diyen Gönen, Efe'yi anlatan ‘‘Şu Dalma'dan Geçtin mi’’ türküsünü kanıt gösterdi.

DYP'li Başkan Çilingir teklife olumlu baktı, 1'nci Yörük Ali Efe Şenlikleri için hazırlık başlatıldı. 30 Ağustos'ta yapılması kararlaştırılan şenliğin yöresel sanatçılar, halk oyunları ekiplerinin katılacağı programı hazırlanırken, afişler de bastırıldı.

ÇİLİNGİR, komşu Yenipazar Belediye Başkanı Zafer Savcı'yı şenliğe davet edip, ‘‘Katkıda bulunun, görkemli bir festival yapalım’’ önerisi getirince kıyamet koptu. ANAP'lı Savcı, ‘‘Efe bizim efemiz’’ diyerek şenliğe karşı çıkarken, Dalamalı ve Yenipazarlı efeler de karşı karşıya geldi.

YENİPAZAR BELEDİYESİ

Bunlar Efe’yi tanımaz bile

DALAMA Belediye Başkanı Osman Nuri Çilingir'e yüklenip, ‘‘Bunlar Yörük Ali Efe'yi bile tanımaz’’ diyen Yenipazar Belediye Başkanı Zafer Savcı, ‘‘Biz Efe'nin tarihini araştırdık. Yıllardır onun oturduğu eski evin müze yapılması için mücadele verdik. Önümüzdeki günlerde restorasyonunu tamamlayıp ziyarete açacağız. Mezarını da bu müzenin bahçesine taşımak için uğraş veriyoruz. Şimdi de Dalama başkanı çıkmış, Dalama ile ilgili türküsü var diye Efe'yi sahipleniyor. Efe'nin savaş yıllarındaki komuta merkezi Yenipazar. Bunun için de dosyalar dolusu evrak ortaya çıkardık. Efe adına bir şenlik yapılacaksa, bunu biz yaparız’’ dedi.

DALAMA BELEDİYESİ

Yırtık dondan çıkar gibi çıkıyor

ŞENLİĞİ düzenleyen Dalama'nın Belediye Başkanı Osman Nuri Çilingir ise Yenipazarlı Başkan Savcı'ya argo yanıt verip, ‘‘Yırtık dondan çıkar gibi ortaya çıkıyor’’ dedi. Çilingir, ‘‘Efe'nin Dalama ile ilgili ‘Şu Dalma'dan Geçtin mi’’ türküsü bile var. Dalama'nın eski adı Dalma'ydı. Bu Efe Dalama'da oturmuş. Çalışmalarını burada sürdürmüş, buradan komuta etmiş. Böyle olmasaydı, bu türkü yıllardır söylenir miydi’’ diye konuştu.

DERNEK BAŞKANI

Kavga etmeyin

KUVVA - i Milliye Derneği Başkanı Talat Arzuhan, iki belediye başkanının kavgasına anlam veremediğini söyleyerek, ‘‘Yörük Ali Efe Sultanhisar'ın Kavaklı Köyü'nde doğdu. Efe ne Yenipazarlı, ne de Dalamalı. Yörük Alif Efe Kurtuluş Savaşı mücadelesi için en uygun yer olarak Dalama ile Yenipazar arasını seçti. Sen ben kavgasına gerek yok. Efe'nin anısını en iyi şekilde yaşatmak gerekir’’ dedi. Festival önerisiyle ortalığı karıştıran Kazım Gönen de ‘‘Kavga edeceklerini nereden bileyim’’ diyerek pişmanlığını dile getirdi.

Bıyığı da dert olmuştu

KURTULUŞ Savaşı yıllarında, Yunan ordusunu yıpratarak Türk birliklerinin toparlanmasını sağlayan Ali Efe'nin anısına, ölümünden 46 yıl sonra heykelinin dikilmesi kararlaştırıldı. Aydınlılar Vakfı İstanbul Şube Başkanı Ünal Uyguç'un girişimleri, Mimar Sinan Üniversitesi'nden Prof. Dr. Taner Başoğlu'nun tasarımı, Emlak Bankası'nın finansmanıyla Efe'nin fiberglas heykeli yapıldı, Aydın'ın İstasyon Meydanı'nda, Bey Camii'in minaresinden mitralyözle ateş açan Yunan askerini tek kurşunla öldürdüğü yere yerleştirildi. Gençlik yıllarından itibaren bıyık bıraktığı bilinen Yörük Ali'yi bıyıksız, bacak bacak üstüne atmış, elinde tüfekle tasvir eden anıt tartışma yarattı. Aydın Efeler Derneği Başkanı Cafer Sağdıç, ‘‘Bıyıksız efe olmaz. Bu heykel, efeliğe hakaret’’ diyerek tepki gösterdi. Heykeldeki efenin giyimi, oturuş biçimi de beğenilmedi. Ege'nin dört bir yanından farklı sesler yükselirken, tepkiler yoğunlaşınca heykel söküldü, yerine bıyıklı efe heykeli konuldu.

Milli kahraman

YÖRÜK ALİ EFE

YÖRÜK Ali Efe 1895'te Sultanhisar'ın Kavaklı Köyü’nde doğdu. Sarı Tekeli Yörük aşiretine mensup ailenin oğlu Yörük Ali, 27 Mayıs 1919'da, Aydın Yunanlılar tarafından işgal edilince, gönüllü ordusuyla Donduran Köyü'nden hareket etti. 16 Haziran sabahı Yunanlıların Malgaç Çayı kenarındaki karakolunu basıp düşmanla çarpışarak galip geldi, böylece Kurtuluş Savaşı’nın ilk milis hareketi gerçekleşti, yörede milli mücadele ruhu uyandırıldı, ilk kıvılcım yakıldı. Yörük Ali Efe de düşmana ardarda baskın yaparak, Yunan ordusunu yıprattı, 27-30 Haziran'da düşmanla savaşıp bozguna uğratarak Aydın'a girdi. Düşman, Bey Camii'nin minaresine yerleştirdiği mitralyözle halkı ve milisleri şehit ederken, Yörük Ali Efe, emsalsiz bir cesaret göstererek makinalıyı tek kurşunla susturdu. Bey Camii'nin minaresine Türk Bayrağı astırdı. 23 Haziran 1920'de Yunanlılar büyük kuvvetlerle ve toplarla Yörük Ali Efe'nin cephesine saldırarak Köşk cephesini düşürdü. Köşk ve Sarayköy'de 20 ay düşmanı durdurmayı başaran Ali Efe, ordunun toparlanmasına yardımcı oldu. Milli kahraman ilan edilen Yörük Ali Efe, iki evlilik yaptı, 8 çocuğu oldu. Zaferden sonra, Sultanhisar'a, ardından sırasıyla İzmir, Yenipazar ve Bursa'ya yerleşti, 23 Eylül 1951'de Bursa'da vefat etti. Şimdi Yenipazar Muslukuyu Mezarlığı'nda yatıyor.

Yörük Ali Efe türküsü

EFE'nin kahramanlıklarını anlatan, 10 dörtlükten oluşan ünlü türkü şöyle başlıyor:

Şu Dalma'dan geçtin mi?

Soğuk sular içtin mi

Efelerin içinde

Yörük Ali'yi seçtin mi

Hey gidinin Efesi, efesi,

Efelerin Efesi