Ege'nin ilk Türk Amirali Çaka Bey anıtlaşıyor

İKİ PAŞAMIZA öncelikle teşekkür edelim. Güney Deniz Saha Komutanlığı görevlerinde bulunup şimdi emekliliğin tadını çıkaran Oramiral Lütfü Sancar ile Oramiral Alev Gümüşoğlu, Türklük sembolü "Çaka Bey Anıtı Rüyası"nı gerçekleştirmek için ilk resmi girişimleri başlattılar. Deniz Kur. Alb. Ali Rıza İşipek (şimdi Beşiktaş Askeri Müzesi Müdürü), asteğmen mimarlara, 8 adet anıt projesi çizdirdi ve konunun takipçisi oldu. Tarihsel bilgiler Türk denizciliği konusunda uzman araştırmacı Oğuz Aydemir tarafından icra edildi.. Projelerden birisi kabul gördü.

Şimdi ise, Ege'nin yepyeni bir sembolü olacak "Çaka Bey Anıtı" inşaatını, tüm masrafları belediye bütçesinden karşılayarak, adım adım süreci destekleyen "Çeşme Belediye Başkanı Faik Tütüncüoğlu", yaşama geçirmektedir.

544 metrekarelik prestij kompleksi, biri 20 m., öteki 17 m. yüksekliğinde iki yelken figürünün arasına yerleştirilecek kaide üstünde 4 m. yüksekliğinde Emir Çaka Bey büstünden oluşuyor. Tepe üstünde, denize nazır anıtın çevresi bir seyirlik yeşil alan olarak planlandı. Anıtın hemen arkasında, Çeşme Özel Kabristanı bulunmakta, anıt arkasından geçen yol 200 m. ileride Çeşmeköy Tarihi Harabeleri'ne bizi götürmektedir. Tam Altın Yunus kavşağında tepelere doğru bakın, göğe yükselen iki yelkeni göreceksiniz..

ÇAKA BEY EFSANESİ

Tarih öğretmeni olan anam, daha ortaokul sıralarında bana, hocası Prof. Akdes Nimet Kurat'ın 1930'larda basılmış, cep kitapçığı sevimliliğindeki "Çaka Bey (İzmir ve Civarındaki Adaların İlk Türk Beyi, MS 1081-1096)" kitabını defalarca okutmuştu. Bu kitap hala kütüphanemde baş köşede durur..

Akdes Hoca, ilk Türk denizcisi üzerine o yıllarda bulabildiği bütün bilgileri usta bir bilimsel tebliğ haline getirdi. Sonra, Prof. Dr. Bilge Umar, konu ile ilgili en önemli kaynaklardan birisi olan Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos'un kızı Anna Komnena'nın babasına ithaf ederek yazdığı "Aleksiada" isimli kitabı Türkçe’ye çevirdi, İnkilap Kitabevi de bastı. Böylece Çaka Bey'in "saygın tutsak" olarak Bizans Sarayı’nda esir tutulduğu ve Homeros'u Grekçe’sinden okuyacak kadar yabancı dilini geliştirdiği dönemi aydınlandı..

Türkmen Parlak'ın "Ege Denizinde Derya Beyleri" isimli şahane eseri de, Çaka Bey üzerindeki sislerin kaldırılmasında önemli rol oynadı. Eveeet, elimizde Ege'nin ilk Türk denizcisi, Türkler’in ilk amirali, Türk denizciliğinin babası Çaka Bey üzerine yeteri kadar bilgi vardır. Mezarının Çeşme'de olup olmadığı tartışmaları abesle iştigaldir. Denizlere Çeşme'den açıldığı için, Deniz Kuvvetlerimiz "Çaka Bey-Çeşme" bütünleşmesini resmen doktrinlerine ilave etmiştir.

AKINCI VE KORSAN

Akıncı-korsan efsanevi kişiliği olan Çaka Bey, Bizans yazarlarınca, Ege denizini mekan seçen ele avuca sığmaz bir "Türk Kaptanı" olarak anlatılır. 1081'de İzmir ve çevresini Bizans'ın elinden ilk olarak alan Çaka Bey, Sultan Alpaslan'ın silahşörlerinden, ilk Anadolu fatihleri arasında ismi ön planda geçen "Danişmend Bey"e bağlı ünlü bir akıncı kumandanıdır.

Bizanslılar, ona "Çahas" veya "Tzachas" derlerdi. Anadolu Türkmenleri ise, "Çavuldur Çaha" diye onu anarlar. "Danişmendname" isimli elyazması, bu kelimenin "devlet kuran kuş" anlamına geldiğini anlatır.

Çaka Bey'in yaşamı, romanlara ve filmlere konu olacak kadar göz kamaştırıcıdır. Bizans'tan zulüm gören Rum ahalinin de desteğini alarak İzmir'de ilk Türk devletini kurarak, sonra Çeşme'den denize açılarak Urla, Foça, Sakız, Midilli, Edremit, Sisam ve Rodos'u zaptetmesi, onun savaşçı ruhunu pek güzel açıklar. Ancak Bizans'ın ünlü "Divite et İmpera" (Parçala ve Hükmet!) politikası sonucunda kızını bile verdiği damadı Selçuklu Sultanı 1.Kılıçarslan tarafından onuruna verilen Çanakkale Abidos civarındaki yemekte, bizzat damadı tarafında katledildi ve devleti yıkıldı (1096). O esnada Çaka Bey, İstabul'u almak için Çanakkale Boğazı'nı kuşatmakla meşguldu. Ölümünden 367 yıl sonra Fatih Sultan Mehmet bunu başaracaktır...

Çeşme Belediyesi'ni yürekten kutluyoruz..

Deniz Kuvvetleri’nin muhteşem projesi

Güney Deniz Saha Komutanlığı'a bağlı Bakım Onarım ve İstihkam Komutanlığı görevlisi Atğm. Aykut Gülten tarafından projesi çizilen "Çaka Bey Anıtı"nın maketini izliyoruz. Bu proje, diğer 7 projeyi geride bırakarak kabul edildi.

Tüm masrafı Çeşme Belediyesi üstlendi

Çeşme Belediye Başkanı Faik Tütüncüoğ-lu'nun çok önem verdiği "Çaka Bey Anıtı"nın tüm inşaat masrafını Çeşme Belediyesi karşılıyor.

Sekiz katlı apartman yüksekliğinde

Altın Yunus karşısındaki tepede inşa edilen 8 katlı apartman yüksekliğindeki "Çaka Bey Anıtı"nın önündeyim. İnşaat bitip ışıklandırılınca, Ege'nin önemli bir simgesi olarak parlayacak.

Çaka Bey’in tarihi önemi

Türklere Anadolu kapılarını açan Malazgirt (1071) Savaşı'ndan 10 yıl sonra İzmir merkezli bir Türk devleti kuran Çaka Bey, Türkmen kavimlerine Ege'nin fethi yönünde ümit vererek, yörenin "Türkleşmesinde" başrolü oynadı.

Toprağa atların ayağı ile basan Türklere, ilk kez denizlere yelken açabilme cesareti armağan etti. Kurduğu devleti, kısa sürede "denizci devlet" haline getirdi. Çeşme'den denizlere açılarak Ege adalarında hakimiyet kurması, onu "İlk Türk Amirali" yaptı, kavmine denizcilik ruhunu aşıladı. Bu bakımdan, Barbaroslar’ın atasıdır..

Çaka Bey'in Bizans Sarayı'nda tutsak olarak bulunduğu dönemde, düşmanın dini-sosyal hayatını yakından izlemesi sonucunda, sonra kurduğu devlette Müslüman ile Hristiyanı eşit tutması, hatta farklı dinlerin evlenmesine rıza göstermesi, onu Bizans saflarında savaşan Hiristiyan Türkler olan "Peçenekler" ve "Kumanlar" nezdinde sempatik yaptı.

Çaka Bey, günümüzden 900 yıl önce, İzmir merkezli ve çok dinli devletini yayarak, Bizanslı İstanbul'u da feth ederek, büyük bir "Türk Ülkesi" planı düşlüyordu. Bu yüzden hem Bizans'ın, hem de Türk Selçuklu Devleti'nin husumetini çekti. Bizans'ın entrikaları sonucunda, damadı Selçuklu Hükümdarı I.Kılıçarslan tarafından davet edildiği yemekte öldürüldü. Çaka Bey'in öldürülmesi üzerine, "I.Haçlı Seferleri"nin başlaması için hiçbir engel kalmamıştı.

(Not: Bu bölümü kaleme alırken, D.E.Ü.İlahiyat Fakültesi'nden Prof.Mehmet Şeker'in değerli görüşlerinden faydalandım.)

Çeşmeköy'deki Çaka Bey'in mezarı

İlk Çeşmeliler’in köyü olarak bilinen

tepedeki Çeşmeköy'de "Çaka Bey" isimli bir Türkmen mezarı bulunmuştu. Yenileştirilen mezarın önündeyim. Arkamda metruk Çeşmeköy Hamamı görülmekte.