Çocuklar nasıl sigortalı olur

Çok da soruluyor. Malum; yeni "sosyal güvenlik yasası" yürürlüğe girmeden herkes pozisyon almaya çalışıyor. Aileler, "Çocuğumuz için bir şeyler yapalım" telaşındalar.

TBMM’de görüşmeleri süren yeni kanun tasarısına göre; kanun yürürlüğe girmeden sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlayanların ileride emekli aylığı hak etme şartları, kanun yürürlüğe girdikten sonra sigortalı olanlar göre nisbi olarak daha kolay olacak.

Bu sebeple de vatandaşlarımız küçük çocuklarını bile sigortalı yapmaya çalışıyor.

Çocukların çalışması yasak değil mi?

Evet yasak. Hem de bu yasak sadece İş Kanunu’nda yok. Diğer bazı kanunlarımızda da var. İş Kanunu’nda, 15 yaşını doldurmamış olan küçüklerin çalışması yasaklanmıştır.

İlköğretim ve Eğitim Kanunu gereğince de, ilköğrenim çağında olup da mecburi ilköğrenim kurumlarına devam etmeyenler, hiçbir resmi ve özel iş yerinde veya her ne surette olursa olsun çalışmayı gerektiren başka yerlerde ücretli veya ücretsiz çalıştırılamazlar.

Aynı şekilde Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’na göre; 12 yaşından aşağı bütün çocukların fabrika ve imalathane gibi her türlü sanat müesseseleriyle maden işlerinde amele ve çırak olarak istihdamı yasaktır.

Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu’na göre de; kanuni istisnalar saklı olmak üzere, eğlence, oyun, içki ve benzeri amaçlı umuma açık ve açılması izne bağlı yerlerde 18 yaşından küçükler çalıştırılamaz.

Küçük işçi çalıştırmanın cezası var mı?

Küçük çocuk çalıştırılır ise yaptırımı nedir ? Örneğin İş Kanunu’na göre, küçük çocuk çalıştıran işverene 2008 yılında 908 YTL para cezası uygulanır. Tamam, cezası ne ise ödendi. Sonrası çalışmaya devam mı ?

İşte bu noktada karşımıza başka bir sorun çıkmakta: Küçük çocuk çalıştırılması şeklinde ortaya çıkan iş sözleşmesi hükümsüz sayılacaktır.

İş sözleşmesi hükümsüz olur ise?

İş sözleşmesi hükümsüz sayılır ise sonuçları Borçlar Kanunu’ndan farklı olacaktır. Gerçekten de iş sözleşmesi iki tarafa da borç yükleyen sözleşmelerden olduğu için tarafların sözleşme yapma ehliyetine sahip olmaları gerekir. Yani fiil ehliyetine. Ergenlik de bunun için aranan önemli bir koşul. Yani 18 yaşın ikmali.

Şu halde 18 yaşından küçükler ile yapılan iş sözleşmeleri hükümsüz sayılacaktır. Ancak, sözleşmenin geçersizliği başından beri değil, tespit edildiği tarihten ileriye doğru sonuç doğuracaktır. 1957 tarihli Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı’nda, kadın ve çocuk oluşu nedeniyle çalışması yasaklanmış kişilerin iş sözleşmelerinin geçersizliğinin ileriye doğru hükümsüz sayılmasına karar verilmiştir.

Hükümsüz sözleşme sigorta hakkını öldürür mü?

Diyelim, 13 yaşında bir küçük iki yıl boyunca bir atölyede çalıştı ve 2008/Nisan ayında bu çalışması tespit edildi. Bu iki yıl boyunca da sigorta primleri yatırıldı. Bu tespitten sonra yapılacak iki işlem var: Birincisi, bunu çalıştıran işverene para cezası uygulanacak. İkincisi ise 2008/Nisan’ından itibaren iş sözleşmesi ileriye doğru geçersiz sayılacaktır.

Bu durumda 13 yaşındaki küçük hem bu iki yıllık süreye ait işçilik haklarını talep edebilecek, hem de ödenmiş sigorta primleri ve sigorta günleri sosyal güvenliğine sayılacaktır. Burada önemli olan yaşı küçük de olsa bir fiil çalışmış olmasıdır.

OkurlarImIzIn SİGORTA sorunu

BaĞImsIz çalışanların ve devlet memurlarının sigortalı olmaları için aranan şartların başında yaşlarının 18’i doldurmuş olması gelmektedir. Hizmet sözleşmesi ile çalışanların(büyük ölçüde işçilerin) sigortalı sayılmasında ise yaş için bir alt sınır aranmamaktadır.

Böyle olunca, reklamlarda oynatılan 6 aylık bebek de sigortalı olabilir, okula giden fakat hafta sonları dizi çekimlerine katılan 10 yaşındaki çocuk da sigortalı olabilir. Hatta bunları oynatan yapımcı firmalar bebek ve çocuk oyuncuları sigortalı yapmak zorundadırlar.

Burada aranan en önemli koşul; çocuğun yaşına uygun işte fiilen çalışmasıdır. Aksi takdirde yapılacak bir soruşturmada, çalışmadan sigortalı gösterildiği anlaşılır ise sigortalılık iptal edilir.

Örnekleri var mı?

Çocuk çalışmasına ve emekli olmasına ilişkin dikkat çekici örneklerden de söz edilir. SSK kanunu uygulamasında sigortalı olmak için yaş şartı aranmıyor ve dahası 1 Nisan 1981’e kadar da çalışan çocukların hem günleri hem sigortalılık süresi dikkate alınıyor. Bilindiği üzere bu tarihten sonra, 18 yaşına kadar ödenen primler gün sayısı olarak dikkate alınıyor fakat sigortalılık süresi(ilk işe başlama) 18 yaşın ikmali ile başlatılıyor.

Böyle olunca, 1960 sonları ve 1970 başlarında, mama reklamlarında oynatılan bebeklerin sigortalı yapılması üzerine, aileler isteğe bağlı sigortalarını ödemek suretiyle, yeterli gün sayısı ve kadınlarda 20 yıllık sigortalılık süresi ile emeklilik için yaş şartının aranmadığı bir tarihte, bunlara diyelim 23-25 yaşlarında emekli aylığı bağlanıyor. Örneklerinin SSK arşivlerinde olduğu söylenir. Sayıları çok az ama varlar.