Zarif niye istifa etti

ABD’nin tecrit politikaları nedeniyle sosyal ve ekonomik güçlükler yaşayan İran’ın ‘Batı ile iletişim kanalı’ olarak görülen Cevad Zarif’in somut bir sebep göstermeksizin dışişleri bakanlığı görevinden istifa etmesinin yankıları sürüyor. İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin onaylamadığı istifa kararı tartışma konusu oldu. Muhafazakârlar Cevad Zarif’i Batı’ya karşı fazla ılımlı olmakla suçluyordu. Dün İran merkezli “Arya” haber sitesine konuşan Zarif, “İstifam, dış ilişkilerde Dışişleri Bakanlığı’nın itibarı ve konumunu korumak içindir. Bunu (Dışişleri Bakanlığı’nın itibarını) İran’ın ulusal güvenlik unsurlarından biri kabul ediyorum. Dışişleri Bakanı olarak, ulusal çıkarlar ve ülkenin iktidarı için Dışişleri Bakanlığı’nın konumuna riayet edilmemesine tepki göstermeliydim” ifadelerini kullandı. Zarif, istifa açıklamasının ardından Dışişleri Bakanlığı ve yurtdışı temsilciliklerinde görevli bazı diplomatların ‘istifa edeceklerini’ duyurması üzerine ise söz konusu diplomatlara ‘Görevlerinizde kalın’ çağrısında bulundu. İşte Zarif’i istifaya sürükleyen üç faktör:

NÜKLEER ANLAŞMA: İran’ın Batılı ülkeler ile nükleer anlaşmasına baştan beri karşı olan muhafazakâr kanat, ABD Başkanı Donald Trump’ın geçen yıl söz konusu anlaşmadan çıkmasının ardından itirazlarının ‘haklı’ olduğunu savunarak başarısızlığın Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin başında olduğu reform yanlısı yönetime ait olduğu söylemini kullandı. Nükleer anlaşmanın mimarlarından Cevad Zarif de bu suçlamaların hedefindeydi. Zarif’in istifasından önce yaptığı ancak dün yayınlanan söyleşisinde, ülkede bazı kesimlerin yabancı devletlerle müzakereyi ihanet olarak gördüğünü söylediği ortaya çıktı. Cumhuriyi İslami gazetesinin haberine göre Zarif, parti ya da fraksiyonların dış politika için zehirli olduğunu söyledi.

KASIM SÜLEYMANİ: ‘Kara Şövalye’ lakaplı İran Devrim Muhafızları’nın dış operasyonlarından sorumlu özel Kudüs Gücü’nün komutanı General Kasım Süleymani ile Dışişleri Bakanı Cevad Zarif arasında ‘yetki krizleri’ yaşandığı da iddia ediliyor. İran’ın özellikle Ortadoğu’da yürüttüğü dış politikada büyük bir rol oynayan ve doğrudan dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’e hesap veren Kasım Süleymani’nin birçok konuyu Bakan Zarif’i dâhil etmeksizin halletmesi diplomasi kültürünün güçlü olduğu İran Dışişleri Bakanlığı’nı ‘kurum’ olarak rahatsız eden bir durum olarak biliniyor... Nitekim Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın önceki günkü Tahran ziyaretine Cevad Zarif değil Kasım Süleymani katıldı.

ESAD’IN ZİYARETİ: Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın Zarif’e haber verilmeden ülkede ağırlanması, iddiaya göre, Zarif için bardağı taşıran son damla oldu. İran’da yayın yapan ‘Entekhab’ sitesinin haberine göre ‘istifayı’ sordukları Zarif, Esad’ın ziyareti hakkında, “Görüşmelerdeki fotoğraflardan sonra Cevad Zarif’in Dışişleri Bakanı olarak artık dünyada itibarı yoktur” ifadelerini kullandı. İran Meclisi Tahran Milletvekili İlyas Hazreti, Bakan Zarif’in Esad’ın ziyaretinden haberi olmadığını ve bunun çok kötü bir durum olduğunu söyledi.

ZARİF KİMDİR?

İran diplomasisinde oldukça eski bir isim olan 1960 doğumlu Zarif, ABD’de yüksek eğitim gördüğü yıllarda 1982’de İran’ın Birleşmiş Milletler delegasyonuna katılarak kariyerine başladı. Genç bir diplomat olarak İran-Irak savaşının devam ettiği yıllarda önemli müzakerelere katıldı. 2002-2007 yılı arasında İran’ın BM Daimi Temsilcisi olarak görev alan Zarif, 2013 yılından beri dışişleri bakanlığı görevini yürütüyordu. Zarif, 2015’te ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere ile Almanya’dan oluşan P5+1 ülkeleriyle imzalanan nükleer anlaşmanın ‘yıldızıydı.’ 

RUHANİ KABUL ETMEDİ

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Behram Kasimi, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin Zarif’in istifasını kabul etmediğini duyurdu. Dün gün içinde Zarif ile ilgili kararını açıklamayan Ruhani, İran Merkez Bankası’na yönelik ziyaretinde Zarif’in ABD’ye karşı mücadelede en ön safta yer aldığını söyledi. Ruhani, hükümete ve bakanlıklara yönelik eleştirilerle ilgili “Dışişleri Bakanlığı, Merkez Bankası ve hükümet halkın temsilcisi olarak iş yapıyor” dedi. Silahlı kuvvetlerle ilişkili birkaç bankanın süratle tek bir bankada birleştirileceğini kaydeden Ruhani, Zarif’in istifasına yol açtığı iddia edilen Esad’ın ülkeye gerçekleştirdiği ziyaretin diplomatik olmadığını, İran’a teşekkür etmek için Tahran’a geldiğini aktardı. Dün İran meclisinden yaklaşık 150 milletvekili Cumhurbaşkanı Ruhani’ye Zarif’in istifasını kabul etmeme çağrısında bulunmuştu.

NETANYAHU GAYET MEMNUN

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Zarif’in istifasını memnuniyetle karşılayarak, “Gittiği yere kadar” ifadesini kullandı. Netanyahu, nükleer anlaşmanın mimarları arasında yer alan Zarif’in istifasından ‘pay çıkararak’ “Ben burada olduğum sürece de İran nükleer silah elde edemeyecektir” ifadelerini kullandı. İsrail yıllardan beri İran ile yapılan nükleer anlaşmaya karşı kampanya yürütüyor. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ise istifayı not ettiklerini belirtti.