Yeni yılda bunları konuşacağız... 2024’e devredenler

SORUNLAR MASADA KALDI

Ankara-Washington hattında ne olacak

- Türkiye birçok meselede fikir ayrılığına düştüğü NATO müttefiki ABD ile ilişkilerde geçtiğimiz yıl içinde sorunlarını çözemedi. YPG/PKK terör örgütüne ABD desteği devam ederken, İsveç’in NATO üyeliğinin TBMM’de onaylanması ve Türkiye’nin ABD’den talep ettiği 40 adet F-16 savaş uçağı ve 79 adet modernizasyon kiti konuları 2024’e devretti.

İki ülke liderinin yıl sonundaki telefon görüşmesinde bu iki süreci eş zamanlı yürütmede mutabık kalması, yeni yılın ilk aylarında bu iki konu için çözüm sinyali olarak algılandı. Öte yandan ABD’nin YPG/PKK’ya verdiği askeri ve maddi destek, yeni yılda da Ankara-Washington hattında ilişkileri zehirleyen en önemli sorun olacak.

YILIN UMUT VERENİ

Atina ile yeni sayfa

- 6 Şubat depremlerinden sonra yakalanan olumlu ivmeyle yapıcı bir dönem geçirilen Türk-Yunan ilişkilerini gerginliklerden, krizlerden uzak, yapıcı ve verimli bir yıl bekliyor. Ankara-Atina hattında iletişim kanallarının yeniden kurulmasının ardından 2024’te, Erdoğan ile Yunan Başbakanı Kiriakos Miçotakis, nisan ayında Ankara’da, temmuz ayında da Washington’daki NATO zirvesinde bir araya gelecek. Yeni dönemin “mimarları” dışişleri bakanları Hakan Fidan ile Yorgo Yerapetritis artık her fırsatta buluşacak. Ege’de güven arttırıcı askeri önlemler, doğal afetlere karşı işbirliği ve yasadışı göçe karşı ortak mücadele gibi pek çok alanda temaslar yapılacak. Yeni yıl Türk-Yunan ilişkilerinde yeni bir sayfa olabilir. 

YILIN BİLİNMEYENİ

Gazze savaşı nereye evrilecek

- Hamas’ın 7 Ekim’de, İsrail’e düzenlediği baskın sonrasında İsrail’in topyekûn bir şekilde Gazze’yi bombalayarak, 20 binden fazla Filistinli sivili öldürmesi geride kalan yılın belki de en trajik olayıydı. ABD, Mısır ve Katar’ın arabuluculuğunda bir anlaşma zemininin ortaya çıkması ve savaşın sona ermesi umut ediliyor.

Ancak Gazze Şeridi’nin geleceğiyle ilgili çok fazla soru işareti var. İsrail’in Arap ülkeleriyle normalleşme adımlarının süreçten nasıl etkileneceği hâlâ netleşmese de hem Filistinliler hem de bölgedeki aktörler için 7 Ekim, Filistin sorunu adına bir dönüm noktası oldu.

YILIN YARIŞI

Trump geri mi dönüyor

- ABD, 2024’te kimilerine göre ülke tarihinin en önemli seçimlerinden birini yaşayacak. Hakkında dört ayrı ceza davası bulunan eski başkan Donald Trump ve tarihi seviyede düşük anket oranlarına rağmen başkanlık koltuğunu korumak isteyen Başkan Joe Biden, aksi bir gelişme olmazsa 5 Kasım’da kozlarını paylaşacak. Trump aralık ayında Colorado Anayasa Mahkemesi’nin hakkında verdiği ‘başkanlık için uygun olmaması sebebiyle eyalette seçimlere katılamaz’ kararıyla savaşıyor. ABD Anayasa Mahkemesi’ne taşınan karar, Trump’ın başkanlığa giden yolunu sonuna kadar kapatabilecek etkiye sahip. ABD seçmeninin vereceği kararın küresel siyasette de etkisi olması bekleniyor.

YILIN BANKOSU

Putin’in hedefi 2030

- 2024 yılının önemli seçimlerinden biri de Rusya’da gerçekleşecek. Yaklaşık 110 milyon Rus seçmen 15-17 Mart tarihlerinde sandık başına gidecek. Rusya’nın Ukrayna’nın doğusunda ilhak ettiği bölgelerde de seçim sandığı kurulacak. Seçimlerde bir sürpriz olması pek mümkün görünmüyor. Sovyet lider Josef Stalin’den sonra Rusya’da en uzun süre devlet başkanlığı yapan Vladimir Putin’in, gerçek bir muhalefet ve rekabet ortamının bulunmadığı seçimleri rahatlıkla kazanması bekleniyor. Putin yönetimine karşı en sert muhalefeti yapan hapisteki Aleksey Navalni de seçimlere kısa bir süre kala Kuzey Kutup Dairesi’nde bir cezaevine nakledildi.

YILIN YORGUNU

Rusya-Ukrayna savaşında dengeler değişecek mi

- Şubat 2022’de başlayan Rusya-Ukrayna savaşı cephede tıkanma noktasına gelirken, Ukrayna’ya yapılan yüklü mali ve askeri yardımlar nedeniyle Batı kamuoyunda “Ukrayna yorgunluğu” yaşanıyor. Macaristan lideri Viktor Orban’ın Avrupa Birliği’nde, Cumhuriyetçilerin vetoları ise ABD’de Kiev’in beklediği yardımları engelliyor. Moskova 2024’te 112 milyar dolarlık askeri bütçe ayırmışken, ABD ve Avrupa’nın gelişmiş savaş uçakları ve savunma sistemleri denkleme girmeden cephede Ukrayna lehine bir gelişme yaşanması olası değil.

NATO ANKARA’YI BEKLİYOR

Odakta yine İsveç var

- Türkiye’nin NATO’ya katkısını somut ve yoğun şekilde sürdürdüğü 2023’te, İsveç ve Finlandiya’nın İttifak’a katılımı gündemin en önemli başlıkları arasındaydı. Türkiye’nin Finlandiya’ya yeşil ışık yakması genel tabloya olumlu yansırken, İsveç’in TBMM’deki onay süreci NATO’yla ilişkiler açısından bu yılın en yakından izlenecek unsuru olacak. NATO Genel Sekreteri’nin Türkiye’nin de etkisiyle atadığı Terörle Mücadele Özel Koordinatörü’nün faaliyetleri Ankara’nın yakından takip edeceği alanlar arasında yer alacak. NATO’nun 75’inci yaşına denk düşecek Washington Zirvesi ve bu bağlamda alınacak kararlar da Türkiye açısından önem taşıyacak.

BRÜKSEL İLE YAKINLAŞMA YAVAŞ

AB’den adım bekleniyor

- Türkiye’de geçen yılki seçimlerin ardından Avrupa Birliği’yle ilişkilerde belirgin bir hareketlenme yaşansa da AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Türkiye’yle ilişkiler konusunda pratik adımlar içeren raporu liderler tarafından ele alınmadı. Bu belgenin liderlerce değerlendirilmesi ve belirlenecek yaklaşım 2024’te Türkiye-AB ilişkilerine yön verecek. Üyelik müzakerelerinde hareket beklenmezken Ankara vize kolaylığı ve gümrük birliğinin güncelleştirilmesi alanlarında somut adım talep ediyor.

YILIN KÜRESEL DERDİ

Göç sorunu nasıl çözülecek

- 2023’ün en önemli meselelerinden olan küresel göç trendinin yeni yılda da azalması beklenmiyor. 2024’te de çeşitli sebeplerle ülkelerini terk etmek zorunda kalan milyonlarca kişi,  bazen hayatları pahasına da olsa daha iyi durumdaki ülkelere gitmek için yola çıkmayı sürdürecek. Gelişmiş ekonomiler genç ve aktif işçilerin akınından faydalanırken mülteciler, yerel ve küresel politikalar üzerinde etkili olmaya devam edecek. Avrupa ülkelerinden ABD’ye hükümetler, krizi çözmek için yeni politikalar oluşturacaklarının sinyalini verirken, göç meselesi yıl boyunca yapılacak seçimlerde sandık başına gidenlerin tercihlerini de etkileyecek.

YILIN YENİLİKLERİ

Yapay zekâda atılım ve düzenleme

- 2023 yılında teknoloji rüzgârına yön veren yapay zekâ teknolojileri 2024’ün de merkezine oturacak. Jeopolitik gelişmelerin 2024 yılında da teknolojiyi etkilemeye devam etmesi beklenirken, ABD ile Çin arasındaki teknoloji savaşı, yapay zekâ, çipler ve kuantum teknolojileri gibi alanlarda devam edecek. Öte yandan ilk Türk uzay yolcusu Alper Gezeravcı’nın 17 Ocak 2024’te uzaya gitmesi bekleniyor.

KIBRIS’TA SİL BAŞTAN

Ada’da ara çözüm aranıyor

- Birlemiş Milletler’in Kıbrıs sorununa çözüm bulmak amacıyla Türk ve Rumlar arasında başlattığı müzakereler bu yıl 56 yaşına giriyor. BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in çözüm arayışıyla 1 Ocak’ta göreve başlayacak özel temsilcisi Maria Angela Holguin Cuellar, mesaisine Kıbrıs’ı ziyaret ederek başlayacak, ardından Ankara, Atina ve Londra’da temaslarda bulunacak. BM, tarafları tatmin edecek ‘ara çözüm’ formülünü bulursa, Kıbrıs sorununda önemli bir başarı sağlamış olacak. Ara çözümün olası etkileri KKTC ve Rum siyasetinin bugünlerde tartıştığı en önemli konu.

YILIN ENDİŞESİ

İklim krizi

- Rekor sıcaklıklara eşlik eden orman yangınları, seller ve kuraklıkla geride kalan 2023’ün ardından küresel ısınma ve iklim krizinin etkilerini yeni yılda da hissetmeye devam edeceğiz. Bilim insanlarına göre, El Nino hava olayı nedeniyle 2024 tarihin en sıcak yılı olabilir. Uzmanlar, artan sıcak hava dalgalarının 2024’te bazı bölgelerde kuraklığın şiddetlenmesine ve uzun süreli yaşanmasına neden olacağını belirtiyor.