Yeni yıla devreden konu çok: İşte 2023’ün başlıkları

 Öne çıkması muhtemel bazı başlıklar ise şöyle.

YILIN BİLİNMEYENİ

2023 Ukrayna’ya barış getirir mi

2022’ye damga vuran Ukrayna savaşı yeni yılda da gündemin ana unsuru olacak. Batı’nın Ukrayna’yı 2014 yılında Rusya ekseninden zorla kopardığını savunan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 2023’e sayılı gün kala yaptığı “Hedeflerimize ulaşana kadar devam” açıklamasıyla dünyayı üzdü.

Rus ordusu Ukrayna şehirlerini füze ve dronlarla hedef alırken, Batılı ülkeler Kiev’e gelişmiş hava savunma sistemi Patriot ve benzeri füzeler gönderme sözü verdi. Bir yanda Rusya’nın işgalini kınayan Türkiye ise öte yanda Batı yaptırımlara katılmayarak Moskova ile ekonomik ilişkilerini sürdürecektir. Ankara’nın tarafları barışa ikna etmek ve müzakere masasına çekmek için zemin hazırlama girişimlerine devam etmesi bekleniyor. Ancak Ukrayna savaşının Avrupa’ya yayılma eğilimi de endişe yaratıyor.      (Nerdun HACIOĞLU)

YILIN SEÇİMİ

AB, Türkiye’deki seçime odaklandı

Avrupa Birliği-Türkiye ilişkileri, 2022’de ne Ankara’nın ne de Brüksel’in beklentilerinin karşılandığı bir yıl oldu. Türkiye’nin önem verdiği vize muafiyeti, gümrük birliği güncellemesi, üyelik müzakereleri gibi alanlarda herhangi bir ilerleme yaşanmadı. Karşılıklı fayda sağlayan alanlarda işbirliği ve diyaloğun artırılması ilişkilerin odağına yerleşti. 2023’te de bu tablonun öne çıkması bekleniyor. Brüksel-Ankara hattında bu yılın dikkat çekici unsuru ise Türkiye’deki seçim olacak. AB uzun zamandır seçimlere odaklanmış durumda.     (Güven ÖZALP)

DOĞU AKDENİZ MESELESİ

Kıbrıs’ta gerginlik mi masa mı

Yılın son günlerinde İtalyan ENI ve Fransız Total şirketleri, Kıbrıs Rum yönetiminin tek yanlı parsellediği ve bir bölümü Türkiye’nin kıta sahanlığında kalan bölgede iki sondaj yaptı ve yeni bir yatak buldu. Yeni keşifler ile İsrail ve Mısır’ın mevcut doğalgaz yatakları, sokak aydınlatmasından ısınmaya tasarrufa gitmek zorunda kalan Avrupa’nın gaz iştahını artırırken, “Bu karaya nasıl ulaşacak” sorusu Türkiye güzergâhının değerini artırıyor. Avrupa’nın enerji açlığı büyürken ya gerginlik tırmanacak ya da içinde KKTC’nin de olacağı bir pazarlık masası kurulacak.        (Ömer BİLGE)

MÜZAKEREYE DEVAM

NATO’da gözler Ankara’da

NATO, 2022’ye girdiğinden çok farklı bir noktada. Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı NATO’nun adeta küllerinden doğmasını ve fabrika ayarlarına dönmesini sağladı. İttifak 2023’e daha güçlü ve birleşmiş şekilde başlıyor. Bu tabloda Türkiye’nin NATO açısından kritik önemi bu yıl da artarak sürecek. İsveç ve Finlandiya’nın üyeliği bağlamında da NATO’da gözler Türkiye’de olacak. Üyeliği henüz onaylamayan iki ülkeden biri olan Macaristan’ın bu yılın başında yeşil ışık yakması bekleniyor.

Bu adımla Türkiye, onayı beklenen tek ülke olacak. NATO’daki genel beklenti Türkiye’nin kısa zamanda gerekli onayı vereceği yönünde olsa da Ankara, terörle mücadele konusunda somut adım görmeden onay verme niyetinde değil.  �(Güven ÖZALP)

AVRUPA’DA DURGUNLUK

Almanya’nın dikkati dağınık

16 yıl boyunca Almanya’nın başbakanlığını yapan CDU’lu Angela Merkel gibi, 8 Aralık 2021’de göreve başlayan SPD’li Olaf Scholz da Türkiye ile ilişkilere önem gösterdi. “Koşulları yerine getirmesi halinde” Türkiye’nin AB’ye üyeliğini desteklemeyi sürdüreceklerini söyleyen Scholz, Ankara ile sorun yaşanmamasına önem veriyor. Ancak Yeşiller ve FDP ile oluşturdukları “üçlü koalisyon”un işinin kolay olmayacağını bildiği için şu aşamada Türkiye’ye olumlu sinyaller veremiyor. Zaten Ukrayna savaşı ve enerji kriziyle boğuştuğu için önümüzdeki yıllarda da Scholz’dan ilişkilerin geliştirilmesi konusunda fazla şey beklenmemeli. (Ahmet KÜLAHÇI)

YILIN YENİLİKLERİ

Yapay zekâ ve sağlıkta yeni atılımlar

Bilişim teknolojilerinin en üst aşaması olan yapay zekâ, 2022 yılında herkesin kullanımına açılan bir sohbet robotu ile adından çokça söz ettirdi. OpenAI adlı şirketin ChatGPT adlı uygulaması sorulara yanıt veriyor hatta ödev hazırlayıp, makale yazıyor. Benzer ürünlerin yeteneklerinin hızla artması ve yakın gelecekte hayatımızda daha sık yer etmesi bekleniyor. Sağlık alanında ise kanser araştırmaları dikkat çekiyor. İngiltere’de ilk kez bir lösemi hastasındaki kanser hücreleri “temel düzenleme” adlı yöntemle temizlendi, şimdi sonuçlar izleniyor. Öte yandan koronavirüs sırasında mRNA aşısı geliştiren BioNTech ve Pfizer şirketleri, bu kez grip için tek bir aşı geliştirme çalışmalarına başladı. İlk verilerin 2023 yılı içinde çıkması bekleniyor.

YILIN ÇEKİŞMESİ

Küresel nüfuz savaşı

2022’de olduğu gibi 2023 yılında da küresel güçler arasındaki bilek güreşinin sürmesi bekleniyor. Rusya’ya karşı Ukrayna’yı silahlandırmaya devam eden ABD, Avrupa ile nispeten dengeyi korumaya çalışırken öte yandan da Asya ve Afrika’dan sonra Avrupa’da da nüfuzunu arttırmaya çalışan Çin’in Tayvan’a yönelik tehditlerini de yakından takip ediyor. ABD’nin liderlik ettiği tek kutuplu dünya birden fazla güç odaklı bir yapılanmayı test etmeye çalışırken Türkiye de bölgesel bir güç olarak yükselenler arasında.

YENİ SAYFA MI

ABD’den yakın takip

Türkiye-ABD ilişkileri son yıllarda aşağı yönlü bir seyir izlerken, terör örgütü PKK/YPG’nin Suriye’nin kuzeyindeki faaliyetlerine dair anlaşmazlık ve Türkiye’nin Kongre onayı bekleyen F-16 savaş uçağı talebi 2023’te tartışılacak önemli başlıklar. ABD’de ayrıca, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik başvurusu konusunda Türkiye’nin nasıl bir aksiyon alacağı izleniyor. Haziran 2023’e kadar yapılması beklenen cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi ne ABD ne de Türkiye’nin sorunların çözümünde önemli bir adım atması bekleniyor. Öte yandan geride kalan yılda Ankara’nın, Montrö Sözleşmesi kapsamında Rus savaş gemilerinin Boğazlar’dan geçişini yasaklaması ve Ukrayna tahılının dış dünyaya taşınması için başarılı arabuluculuk girişimi Washington’da saygı uyandırdı.  (Razi CANİKLİGİL)

YILIN SİNİR UÇLARI

- Çin’in olası bir Tayvan müdahalesi Pasifik’te tansiyonu yükseltebilir. Keza Kuzey Kore’nin artan füze tehdidi de bölgede gerilimi arttırabilir.

- Taliban’ın kadınlara yönelik artan baskı ve yasakları bu ülkeden göçü arttırabilir.

- İran’da Mahsa Amini gösterilerinin rejimi tehdit eder hale gelmesi istikrarsızlıkla birlikte göç akını tetikleyebilir.

- Çin’deki son koronavirüs dalgası yeni varyant endişesi yaratırken, küresel ısınma kaynaklı ya da diğer afetler gündemi belirleyici olabilir.

YILIN TAHMİNİ

Atina ile yaza kadar sıcak

Türk-Yunan ilişkilerinde yıllardır süren gerginlik, muhtemelen 2023’ün ilk yarısında da devam edecek. Gidişata dair sağlıklı bir öngörü için her iki ülkedeki seçimlerin tamamlanmasını beklemek gerekiyor. Yunanistan’da nisan seçiminden bir hükümet formülü çıkmayacağı ve halkın mayısta tekrar sandık başına gideceği öngörülüyor. Rakibi Aleksis Çipras’ın sekiz puan önündeki Başbakan Kiriakos Miçotakis de zaten şimdiden, seçim sisteminin değişeceği mayıstaki yarışın hesaplarını yapıyor. Anketlere göre halkın çoğu, Miçotakis’in Türkiye politikasından memnun. Yani Atina’nın Türkiye karşıtı söylemini en azından 2023 ortasına kadar değiştirmesi beklenmiyor.       (Yorgo KIRBAKİ)

YILIN SORUSU

Esad’la masa kurulur mu

Türkiye geçen bir yılda dış politikada önemli normalleşme adımları attı. İsrail ve Suudi Arabistan ile ilişkiler onarıldı. Ermenistan ile ise temaslar sürüyor. En sürpriz gelişme Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Dünya Kupası açılışı için gittiği Katar’da, Mısırlı mevkidaşı Sisi ile görüşmesi oldu. Şimdi, “Mısır’la işler yoluna girdiyse Suriye ile de olabilir” diyen Erdoğan’ın Beşar Esad ile görüşüp görüşmeyeceği merak ediliyor. İktidarını sağlamlaştırmak isteyen ve savaş yüzünden ekonomisi çöken Esad’ın da komşusu ile barışmaktan çıkarı var. Yine de Suriye’deki silahlı muhaliflerin durumu gibi konular bir masa kurulması önünde önemli zorluk oluşturuyor.  �(Muhammed KAFADAR)

YILIN ORTAK SORUNU

Gündem fatura market

COVID salgınını izleyen tedarik krizi ve Ukrayna savaşının etkisiyle 2022, tüm dünyada enflasyon yılı oldu. Başta enerji olmak üzere hemen her ürün grubunda fiyatlar hızla yükseldi, gelişmiş ekonomilerde bile şartlar ağırlaştı. Yılı, ABD ve Avrupa’da merkez bankalarının fiyat istikrarı için peş peşe müdahalelerle faizleri rekor seviyelere taşıdığı, buna paralel durgunluk endişesinin güçlendiği bir atmosferde noktaladık. Görünen o ki, hayat pahalılığı 2023’te de milyonların gündeminde ilk sıralarda yer alacak. Bir yanda hükümetler üzerinde enflasyonu dizginlemeye yönelik baskı artıyor. Öte tarafta Ukrayna’da savaşın ağırlaşmasından ve salgın önlemlerini gevşeten Çin’de artan vakaların yeni kırılganlıklar yaratmasından endişe ediliyor.   �(Muhammed KAFADAR)