Venedik Komisyonu'ndan Cumhurbaşkanı'na hakaret maddesine iptal çağrısı

TÜRKİYE’nin de üye olduğu Avrupa Konseyi’nin danışma organı olarak görev yapan ve başta anayasal düzeydekiler olmak üzere yasal konularda görüş bildiren Venedik Komisyonu, daha fazla ifade özgürlüğü ihlali oluşmasını engellemek amacıyla Cumhurbaşkanı’na hakareti cezalandıran Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 299’uncu maddesinin iptal edilmesini istedi. TCK’nın, “halkı kin ve düşmanlığa tahrik ve aşağılama” ile ilgili 216’ncı, “Türk milletini, Türkiye Cumhuriyeti devletini, devletin kurum ve organlarının aşağılanması” ile ilgili 301’inci ve “silahlı örgüt” ile ilgili 314’üncü maddelerinin değiştirilmesi gerektiği de Venedik Komisyonu’nun görüşleri arasında yer aldı. Venedik Komisyonu’nun, dört maddeye ilişkin olarak Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi’nin (AKPM), Ocak 2015’teki talebi doğrultusunda hazırladığı görüşünde öne çıkan unsurlar şunlar:

TCK 299: Bu maddeye ilişkin ilerleme sağlanmadı ve kullanımı büyük ölçüde arttı. 299’uncu madde, cumhurbaşkanına hakaretin suç olmaktan çıkarılması ya da bu suçun hapis cezası içermeyecek şekilde sadece en ciddi sözlü saldırılarla sınırlı tutulması yönündeki Avrupa konsensüsüne uymuyor. Maddenin artan ve aşırı kullanımı da dikkate alınarak daha fazla ifade özgürlüğü ihlali yaşanmasını önlemek için Türkiye bağlamında, tek çözüm maddenin tamamen iptalidir.

TCK 216 madde hükümete yönelik ağır eleştirileri cezalandırmak amacıyla kullanılmamalı. Orantılı cezai yaptırımlara başvurulması ancak şiddete, silahlı direnişe ve isyana teşvik durumunda haklı görülebilir.

TCK 301: 2008’deki değişikliklere rağmen muğlak yazım sorunu sürüyor. Yeniden yazılması ve değiştirilmesi, unsurların açık ve spesifik belirtilmesi önerilir.

TCK 314: Bu maddeyle bağlı olarak TCK 220’de bir kişiye, “örgüt üyesi olmasa da” bazı durumlarda “örgüt üyesi olarak ceza verilebileceğine” yönelik ifade kaldırılmalı. Korunacaksa da ifade ve toplanma özgürlüğüyle ilgili durumlarda uygulanmamalı.

AVRUPA'DAKİ ÖRNEKLERE UYMUYOR
TCK’nın 299’uncu maddesine benzer uygulamaların diğer Avrupa ülkelerinde de olduğuna yönelik Türkiye’de gündeme getirilen vurguları da değerlendiren Venedik Komisyonu şu örneklere yer verdi. Benzer nitelikli maddeler bazı Avrupa ülkelerinin ceza kanunlarında yer aldı, ancak son eğilim bunların ya hiç uygulanmaması ya da tamamen kaldırılması yönünde.

-Macaristan (1994) ve Çek Cumhuriyeti (1998), devlet başkanına hakareti suç olmaktan çıkardı.

-Almanya’da bu suç sayılsa da Anayasa Mahkemesi 2000’de aldığı bir kararda ağır bir eleştiri de olsa bunun suç teşkil etmediğine karar verdi ve maddenin uygulanması çok nadir.

-Hollanda’da Kral’a kasten hakaret suç sayılsa da bu alanda en son cezalar 1960’larda verildi.

-Belçika, Yunanistan, Portekiz, Romanya ve İspanya’da da benzer bir durum söz konusu. Polonya ve İtalya’da bu alandaki yaptırımlar para cezası ile sınırlı. Fransa, 2000’de yaptığı değişiklikle hapis cezasını kaldırdı.