Uzmanlar da şaşkın! Nereden çıktı bu maymun çiçeği

Korona pandemisinin artçıları sürerken, dünya şimdi de ‘maymun çiçeği’ (monkeypox) tehlikesiyle karşı karşıya. Maymun çiçeği, aslında bilim dünyasının aşina olduğu bir virüs ve araştırmacılar tarafından uzun yıllardır biliniyor. Ancak onu tarihin bu döneminde tehlikeli kılan şey, alışıldık tabloya uygun olmayan hızda yayılması daha önce izine rastlanmayan bölgelerde de ortaya çıkması.

VAKALAR ARTIYOR

Çiçek virüsünün bir türü olarak bilinen maymun çiçeği, geçmişte Orta ve Batı Afrika’da görülüyordu. Dünyanın diğer yerlerinde tespit edilen vakalar ise Batı Afrika ile bağlantılıydı. Ancak mevcut tabloda, Avrupa’dan Amerika’ya ve hatta Avustralya’ya kadar bağlantısız bazı vakalar tespit edildi. Üstelik vakaların sayısı da azımsanmayacak derecede yüksek. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre, dünyada şu an 80 kesinleşmiş, 50 de şüpheli maymun çiçeği vakası bulunuyor. Virüs ilk olarak ay başında İngiltere’de tespit edilirken, dünkü 11 yeni vaka ile bu ülkedeki enfekte kişi sayısı 20’ye çıktı. İspanya’da da 14 yeni vakayla toplam sayı 21’i buldu. ABD, Kanada, Belçika, Fransa, Portekiz, İtalya, İsveç, Almanya ve Avustralya’nın ardından İsrail ve İsviçre de dün ilk vakayı duyurdu. Virüsün hızlı bir şekilde birçok farklı bölgede yayılması ise dünyada endişeleri artırıyor.

UZMANLAR ŞAŞKIN

Şimdiye dek Afrika’daki birçok maymun çiçeği salgınını takip eden bilim insanları ise dünyadaki yeni salgına şaşırdıklarını söylüyorlar. Amerikan AP haber ajansına konuşan virolog Oyewale Tomori, “Her uyandığımda yeni bir ülkede vaka tespit edildiğini görüyorum. Gerçekten şaşkınım” ifadelerini kullandı. Geçmişte Nijerya Bilim Akademisi’nin de başkanlığını yapan ve DSÖ’de danışma kurullarında görev alan Tomori, “Bu Batı Afrika’da alışık olduğumuz türden bir salgın değil. Belki de Batı’da yeni bir şeyler oluyordur” dedi.

50 YILDIR MEVCUT

Tarihte ilk kez 1958’de maymunlarda tespit edilen virüs, insanlar arasında ilk defa 1970’te Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde kayıtlara geçti. Afrika dışında ilk olarak 2003’te ABD’de görüldü. Daha sonra 2018’de İngiltere ve İsrail, 2019’da Singapur ve 2021’de ABD’de, Afrika’ya seyahat eden bazı kişilerde maymun çiçeği virüsüne rastlandı. Şimdiye kadar en çok Afrika’da etkili olan virüs, 2017’de Nijerya’da büyük salgına yol açarken ülkede 200 kişi virüse yakalandı ve vakaların yüzde 3.3’ü hayatını kaybetti. DSÖ’nün verilerine göre, Nijerya’da yıllık 3 bin maymun çiçeği vakası görülürken, bunların büyük bir bölümü enfekte sıçanlar ve sincaplarla yakın temas kurulan kırsal bölgelerde tespit edildi.

ÖLÜM VAKASI YOK

Endemik bir virüsün neden olduğu nadir hastalıklardan biri olarak bilinen maymun çiçeği, Kongo ve Batı Afrika türü olmak üzere ikiye ayrılıyor. Virüsün Kongo türünün yüzde 10’a kadar ölüm riski bulunurken Batı Afrika türünün ise her 2 vakadan birinde yüzde 1 ölüm oranına sahip olduğu biliniyor. Son salgında ise şimdiye kadar ölüm vakası kaydedilmiş değil

TEDAVİSİ VAR MI

Yüksek ateş, terleme, sırt ve kas ağrısı, halsizlik gibi semptomlara ek olarak yüzde ve genital bölgede kabarcıklar ve döküntüler görülebiliyor. Enfekte olduktan 6 ile 13 gün içinde ortaya çıkan belirtiler, 2 ila 4 haftaya kadar sürebiliyor. Ağır vakaların büyük bir kısmı ise çocuklarda görülüyor. Genelde enfekte olan kişilerde hafif semptomlar görülürken, bağışıklığı düşük kişiler virüsten daha fazla etkileniyor.

AŞILAR ETKİLİ

Maymun çiçeği vakalarının başka ülkelere yayılarak küresel salgına dönüşme ihtimali tartışılırken, virüsün ölüm riskine karşı doğrudan etkili bir aşı bulunmuyor. DSÖ verileri de çiçek hastalığına karşı kullanılan aşıların maymun çiçeği virüsüne karşı yüzde 85’e kadar etkili olduğunu gösteriyor. Bunun dışında tedavi için antiviral ilaçlar ve tedaviler de etkili oluyor.

GAY PARTİSİNDEN Mİ YAYILDI

Hastalık, maymun çiçeği ile enfekte olan bir kişiyle yakın temas halinde bulaşıyor. İngiliz sağlık yetkilileri, virüsün cinsel yolla bulaşıp bulaşmadığını da araştırıyor. Virüsün vücut sıvıları, yakın tensel temas ve damlacık yoluyla bulaştığı tahmin edilirken, vakaların büyük çoğunluğunun eşcinsel genç erkekler olması dikkat çekiyor. Avrupa Salgın Hastalıkları Kontrol ve Önleme Merkezi de salgının cinsel yolla bulaştığına dikkat çekerek, normal temaslarda yayılma ihtimalinin düşük olduğunu duyurdu.

SAUNA KAPATILDI

İspanya’daki vakaların çıkış noktası olduğu tahmin edilen Madrid’deki bir sauna kapatılırken, Belçika’da ise Antwerp’te düzenlenen ‘Darklands’ adlı fetiş festivaline işaret ediliyor. 4-9 Mayıs tarihleri arasında gerçekleştirilen festivale, yurtiçi ve yurtdışından çoğunluğu erkek 10 bin ziyaretçi katılırken, maymun çiçeği virüsünün, yabancı katılımcılar aracılığıyla yayıldığı tahmin ediliyor.

BILL GATES BUNU DA MI ÖNGÖRDÜ

Dünyanın en zengin kişilerinden olan Microsoft’un kurucusu Bill Gates, koronavirüs pandemisine ilişkin komplo teorilerine hiç şüphesiz en çok konu olan isimdi. Son maymun çiçeği vakalarında da zirveyi kimseye kaptırmadı. Sosyal medyada, Bill Gates’in maymun çiçeği salgınını da önceden bildiğine dair paylaşımlar yapıldı. Bazı hesaplar, Avrupa ve ABD’deki maymun çiçeği vakalarından Bill Gates’i sorumlu tuttu. Ancak söz konusu paylaşımlar incelendiğinde, Bill Gates’in bağlamından koparılmış açıklamaları olduğu anlaşılıyor. Kasım 2021’de İngiltere Sağlık Komitesi Üyesi Jeremy Hunt ile bir söyleşi gerçekleştiren Bill Gates, hükümetleri gelecekteki pandemiler ve biyo-terör saldırıları konusunda uyarmıştı. Gates bu konuda, geçmişte biyolojik silah olarak kullanılan çiçek virüsünü örnek vermişti.

RUSYA’NIN BİYOLOJİK SİLAHI MI

Hızla yükselen maymun çiçeği vakalarına ilişkin ortaya atılan bir başka teori de onun Rusya’nın biyolojik silahı olduğu yönünde. Bu iddiaya dayanak olarak 1998 tarihinde eski Rus Albay Ken Alibek’in Amerikan Kimyasal ve Biyolojik Silahları Sınırlama Projesi (CBWNP) kapsamında verdiği röportaj gösteriliyor. Rus Albay Alibek, Sovyet Rusya’da biyolojik silahlar programının başkan yardımcısı olarak görev yapmış bir isim. Bugünlerde gün yüzüne çıkan röportajda Alibek, Sovyet Rusya’nın, DSÖ’nün o dönem aşı programından çıkarılan çiçek virüsünü biyolojik silah olarak kullanma emellerini anlatıyor. Röportajın devamında Alibek, sıradan çiçek virüsünün Rusya’da da yayılabileceğini belirterek bunu uluslararası topluma anlatmanın zor olabileceği, bunun yerine manipüle edilmiş diğer tür çiçek virüsleri üzerinde çalışıldığını söylüyor. Bunlara örnek olarak da inek çiçeği, fare çiçeği, tavşan çiçeği ve maymun çiçeğini gösteriyor. Eski Rus Albay Alibek, Rusya’nın biyolojik silah programını tamamen lağvetmediğine ve yürüttüğüne de dikkat çekiyor.