Türk astrofizikçi yeni bir galaksi keşfetti!

ABD'de Minnesota Duluth Üniversitesi'nde doktora öğrencisi olan Pakdil ve çalışma arkadaşları, daha önce gözlemlenmemiş ve eşine çok az rastlanan bir çift halkalı galaksi keşfetti.

"PGC 1000714" ismi verilen ve artık bilim çevrelerinde "Burçin’in Galaksisi" olarak adlandırılacak olan 'hoag' tipi galaksi, Minnesota Duluth Üniversitesi ile Kuzey Carolina Doğal Bilimler Müzesi’ndeki bilim insanları tarafından keşfedildi.

Mutlu ve birlikte çalıştığı ekip, sadece Güney Yarım Küre üzerinde kolayca gözlemlenebilen galaksinin görüntülerine, Şili dağlarında kullandıkları geniş çaplı teleskop sayesinde ulaştı. Bu görüntüler, galaksinin iki ana özelliğinin (dış halka ve merkez gövde) yaşlarını belirlemek için kullanıldı.

Hoag tipi galaksiler, dairesel bir halka ile çevrili yuvarlak çekirdeklerdir ve gözle görülür şekilde onları birbirine bağlayan hiçbir şey yoktur. Gözlemlenen galaksilerin büyük çoğunluğu kendi galeksimiz Samanyolu gibi disk şeklindedir. Sıradışı görünüşlere sahip olan galaksiler, gök bilimcilere galaksilerin nasıl oluştuğu ve değiştiği konusunda eşsiz bilgiler vermektedir.

Mutlu da "Gözlemlenebilen galaksilerin yüzde 0.1'inden dahi azı, hoag tipi galaksidir" ifadesini kullandı.

Meslektaşının başarısını değerlendiren Astrofizikçi ve hurriyet.com.tr yazarı Selçuk Topal şöyle diyor:

"Bu tür galaksiler evrende çok nadir bulunuyor. Bunlara hoag cismi adı veriliyor. 1950'de Arthur Hoag böyle bir galaksiyi ilk kez gözlüyor. Hoag tipi galaksilerin özelliği kırmızı (yaşlı) bir merkezi cisim etrafında daha mavi (genç) bir halka yapısının olması. Halka yapısı genç çünkü burası yıldızların oluştuğu yani genç yıldızların bol olduğu bir yer. Ancak Burçin'in gözlediği galaksiyi ilginç yapan merkeze yakın kırmızı bir halkanın daha olması. Diğer yandan bu galaksi daha önce kataloglanmış ama sınıflandırması ilk kez bu kadar iyi yapılıyor. Yani yeni keşfedilen bir galaksi değil. Ama doğru sınıflandırması ilk kez bu çalışma ile yapılıyor. Makale yazarları galaksiyi iki halkaya sahip eliptik bir galaksi olarak sınıflandırıyorlar. Çünkü bir bar (çubuk) veya disk yapısı yok.

Doktora öğrencisi Burçin de bu galaksiyi arşivdeki görsel, kızılötesi ve morötesi dalga boylarındaki verilerle incelemiş. Morötesi veriler GALEX ve kızılötesi verilen ise WISE isimli araştırma verilerine ait. Optik gözlemler ise 2006 yılında yapılmış.
Yöntem olarak galaksinin yüzey fotometrisine bakıyorlar. Merkezin ve etrafındaki halkanın farklı evrimsel yapıda olduğunu söylüyorlar. Bir dış madde aktarımının buna neden olduğu düşünülüyor ki bu galaksi evriminde sık görülen bir durum.

Örnek vermek gerekirse sadece hoag tipi galaksiler değil merceksi türden dediğimiz galaksiler de bu halka yapılarına sahip. Ve her halka yapısı farklı derecelerde yıldız oluşumu gösterebiliyor. Yani farklı yıldız oluşum aktivitesi gösteren halka yapılarına sahip galaksiler var. Bu tip galaksileri incelemek galaksi evrimi açısından önemli. Bir galaksinin sarmal galaksiden eliptik galaksiye tam olarak nasıl evrimleştiğini hala bilmiyoruz ama merkezi bar (çubuk) yapısının, galaksi çarpışmalarının ve dıştan kütle aktarımının belli ölçeklerde rol oynadığını düşünüyoruz.

Eğer bana sorarsanız bu galaksi önceden merkezi bir bar (çubuk) yapısına sahipti. Yani bir merceksi galaksiydi. Çünkü bu tarz halkaların galaksi merkezinde oluşması için merkezi bar yapısı genelde kabul edilen senaryodur. Ancak makalenin yazarları bu galaksi için dışarıdan kütle atımı senaryosunu uygun görüyorlar. Ancak bence bu galaksinin evriminde bir noktada merkezi bar yapısı rol almış olmalı. Diğer yandan makalede de vurgulandığı gibi daha duyarlı kızılöte gözlemler gerekiyor."