Teröristler dine dönüş yapan nihilistler

Siyasi İslam'ın yanısıra İran, Afganistan, Ortadoğu ve Batı'ya göçeden Müslümanlar konusunda da çeşitli incelemeleri olan Roy'ya Tacikistan dönüşü Fransa'daki evine telefonla ulaştık. Olivier Roy, 1984 yılından beri Fransız Dışişleri Bakanlığı'nın part time danışmanlığını yapıyor. 1995 yılından beri Uluslararası

Bilimsel Araştırmalar Merkezi yöneticilerinden olan Roy'nın en bilinen kitabı Siyasi İslam'ın İflası. Türkçe'ye çevrilen kitapları arasında ‘‘Yeni Orta Asya’’ ve son olarak ‘‘İran, Dinci Devrim'den Çıkmanın Yolu’’ var. Usame Bin Ladin'e bağışların yanısıra Pakistan'da, evrensel Cihat peşindeki Lahor'daki dinci çevrelerden de para yağdığını iddia eden Olivier Roy, sorularımızı yanıtladı.


ABD'nin iki tür operasyon düzenleyeceğini sanıyorum. Taliban'a karşı askeri operasyona girişse bile, Bin Ladin'e karşı, adamı gayet iyi tanıyan ve izleyen Pakistanlılar'ın işbirliğiyle bir komando baskını düzenlemeyi planlayabilir. Bin Ladin'i ele geçirmek için komando baskını şart.

Bunlar genellikle başlangıçta dindar olmayan ama şu ya da bu nedenle dine dönüş yapan gençler. Psikolojik analiz yapmamız gerekirse, yaşadıkları, yetiştikleri Batı Dünyası'nın değerlerine öfke duyuyorlar. Batı'ya nefret,
sonunda kendine nefrete dönüşüyor.

ABD saldırıyı Usame Bin Ladin'in yaptığı konusunda henüz kanıtları açıklamadı. Sizce saldırının sorumlusu Suudi terörist mi?

* Sorumlu büyük bir olasılıkla Bin Ladin. Bir kere 1993 Dünya Ticaret Merkezi'nin bombalanması nedeniyle tutuklu olan arkadaşlarının intikamını alacağını biliyorduk. İkincisi, 1998 yılından beri Amerikan hedeflerine yönelik saldırı düzenleyen teröristlerin tümü Usema Bin Ladin ile bağlantılı. Pek çoğunun Bin Ladin'nin Afganistan'daki kamplarında eğitimden geçtiği biliniyor.

Usame Bin Ladin, terörist ağını nasıl örgütlüyor?

- Oldukça esrarengiz bir örgütlenmesi var. Ağı Afganistan dışında birkaç yüz kişiyle Afganistan'da dört ila beş bin kişiden oluşuyor. Yani öylesine büyük bir örgüt değil. Genel karargáhının Afganistan'da olduğunu biliyoruz. Bin Ladin'in göç nedeniyle birkaç nesilden beri Batı'da yaşayan Müslümanları Afganistan'a çekme yöntemi ilginç. Genellikle şöyle oluyor: Avrupa'da camilerde, Afganistan'dan gelenlerle karşılaşan gençler bu ülkenin yolunu tutuyor. Bin Ladin'in, yardımcısı El Zubeyda'nın gözetiminde kamplarda eğitim görüyorlar; ardından yeniden Batı'ya gönderiliyorlar. Fransa, Almanya, ABD, Kanada gönderildikleri ülkelerin başlıcaları.

BATI'YA ÖFKE

Bu gençlerin kişilikleriyle ilgili ipuçları var mı?

- Bunlar genellikle başlangıçta dindar olmayan ama şu ya da bu nedenle dine dönüş yapan gençler. Psikolojik analiz yapmamız gerekirse, yaşadıkları, yetiştikleri Batı Dünyası'nın değerlerine öfke duyuyorlar. Batı'ya nefret, sonunda kendine nefrete dönüşüyor. İntiharların başka açıklaması yok. Bu gençleri nihilist olarak da tanımlayabiliriz. Devrimciden ziyade anarşist de diyebiliriz çünkü belli bir politik stratejileri yok. Örneğin Filistinli kamikazelerden farklılar. Filistin'de olsun, Cezayir'de olsun terör olaylarının çıkış noktası siyasi.

Yani yeni bir tip terörizmle mi karşı karşıyayız?

- Öyle de diyebiliriz. Zaten Usema Bin Ladin terörüyle ilk kez yeni bir olguyla karşılaştık. Hedef bir devlet, bir ülke değil tüm dünya. Teröristlerin eylem alanı tüm dünya ve demin de dediğim gibi belli bir politik stratejileri yok. Oysa Türkiye'deki Hizbullah'a, Lübnan'daki Hizbullah'a bakın. Eylemlerini asla ülke dışında gerçekleştirmiyorlar.

Sizce Usame Bin Ladin h*lá Afganistan'da mı?

- Kanımca evet. Pakistan sınırına yakın bir yerde gizleniyor olması gerek.

ABD'nin askeri bir operasyonla Bin Ladin'i ele geçirme şansı var mı?

- ABD'nin Afganistan'da Taliban'a karşı askeri operasyona girişse bile, Bin Ladin'e karşı, adamı gayet iyi tanıyan ve izleyen Pakistanlılar'ın işbirliğiyle bir komando baskını düzenlemeyi planlayabilir. Bin Ladin'i ele geçirmek için komando baskını şart.

AFGANLAR YORGUN

Talibanlar’a dönersek, ABD'nin bu rejime arka çıkmasının nedeni nedir sizce?

- ABD istikrarlı bir Afganistan peşindeydi. Ayrıca müteffikleri Suudi Arabistan ile Pakistan, Talibanları desteklediği için aynı yolu izledi. Petrol meselesi iddia edildiğinden çok daha az önemli kanımca. Bildiğim kadarıyla 1996 yılında Amerikan Unocal Petrol Şirketi, Afganistan'dan Pakistan'a bir boru hattı döşemeye çalıştı. İki yıl sonra vazgeçti. Zaten er ya da geç ABD İran ile anlaşacak ve borular İran üzerinden geçecek.

Afgan halkı ABD'nin müdahalesine nasıl bakıyor?

- Afganlılar savaş yorgunu. Bir de açlıkla boğuştuklarını unutmamak gerek. Amerikalılar buğday getirdikleri takdirde kendilerini iyi karşılayacaklardır.

Nihilist kimdir?

HİÇÇİLİK olarak bilinen ‘‘nihilizm’’ yanlılarına ‘‘nihilist’’ deniyor. Nihilizm, genel olarak Tanrı'nın varoluşunu, ruhun ölümsüzlüğünü, iradenin özerkliğini, aklın otoritesini, değerlerin nesnelliğini, bilginin imkanını yadsıdığı gibi bir umutsuzluk, düş kırıklığını duygusunu da içeriyor.

Siyaset alanında ise her tür toplumsal düzenin kötü olup, yıkılması gerektiğini öne süren, egemen bireyin özürlüğü adına otoritenin zorbalığına karşı çıkan tavır.

19. yüzyılda Rusya'da Çar II Aleksander'in hükümdarlığının ilk yıllarında ortaya çıktı. Değerlerin sistemli bir biçimde reddedilmesi anlamında ‘‘nihilizmi’’ ilk kez Turgenyev, ‘‘Babalar ve Oğullar’’ adlı romanında kullandı. Romancının kahramanı ‘‘nihilist’’ Bazarov bu terimin yaygınlaşmasını sağladı. Muhafazakarların çağın lanetlileri gözüyle baktıkları ‘‘nihilistler’’ Ludwig Feuerbach, Charles Darwin, Henry Buckle ve Herbert Spencer gibi düşünürlerin de etkisinde kaldılar.

Müşerref ABD'ye karşı kartını iyi oynadı

Pakistan ile Talibanlar'ın ilişkisi tam olarak nedir? Pervez Müşerref'in ABD'ye vereceği destek kendi iktidarını da tehlikeye atmıyor mu?

Önce Pervez Müşerref'ten başlayarak sorunuzu yanıtlayayım. Müşerref ABD'ye karşı kartını iyi oynadı. Kısa vadede ABD'ye ödün verse dahi uzun vadede kendi iktidarını tehdit eden Taliban'dan kurtulmayı planlıyor.

Taliban Pakistan ilişkisine gelince, şunu bilmekte yarar var. Pakistan Ordusu, Türk Ordusu'ndan farklı olarak daima dini hareketlere sıcak bakmıştır. Pakistan Gizli Servisi'nin da İslami hareketlerle ilişkisi olduğu biliniyor. Örneğin, 1987-1988 yılları arasında gizli servisin şefi olan Hamid Gül şu anda Pakistan'da ABD'ye karşı İslami koalisyonun sözcülüğünü yapıyor. Usame Bin Ladin'i 1987 yılında Afganistan'a sokan kişi de zaten Hamid Gül'dür.

Taliban yönetimi iktidardan uzaklaştırıldığı takdirde yerine kim gelebilir?

Afganistan'ın meşru hükümetinin başında Burhaneddin Rabbani var. Geçenlerde öldürülen Şah Mesut da zaten bu hükümetin savunma bakanıydı. Bildiğiniz gibi, Taliban iktidarı BM tarafından tanınmıyordu. Rabbani'yle sürgündeki kral bir koalisyon oluşturabilirler.