Terenin sifresi çözüldü

Genetikte yeni devrim

Sonunda ilk kez bir bitkinin genetik haritası çıkarıldı. Devrim niteliğindeki bu gelişme, daha ileri bilimsel çalışmalara öncülük ederek insanlar için daha sağlıklı ve uzun bir yaşamın müjdecisi olabilecek.

Tere, sıradan ot olarak dağlarda yaşayıp giderken birden bire sınıf atladı. O artık insanlığa büyük hizmetler yolunda bir bilimsel dönüm noktasına adını veren bitki olarak anılacak. Bilimsel adı ‘‘Arabidopsis Thaliana’’ olan tere otu da solucan, meyve sineği ve bazı bakteriler gibi genetik yapısı tümüyle çözülen organizmalar arasındaki yerini aldı. Genetik biliminde devrim olarak nitelenen bu gelişme ile gelecekte daha kaliteli gıda ve ilaçlar üretilebilecek.

ABD, Avrupa ve Japonya'dan yüzlerce bilim adamının 6 yıldır sürdürdüğü çalışmalar sonuçlandı ve ‘‘Arabidopsis Thaliana’’ bitkisinin bütün gen şifreleri çözüldü. 70 milyon dolara mal olan projenin Avrupa koordinatörü Mike Bevan, Londra'da yaptığı açıklamada, ‘‘Bundan böyle ne bilim aynı bilim, ne de genetik aynı genetik olacak’’ dedi.

ARAŞTIRMA İÇİN İDEAL

Tere otu, yetiştirilmesi çok kolay olduğu ve bir yılda sekiz nesil sürgün verdiği için genetik laboratuvarının gözdesi oldu. Bilim adamları tarafından araştırmalarda kullanılmak için seçilmesinin bir başka önemli nedeni de daha karmaşık yapılı kuzenlerinin genlerini ve tohum yetiştirmek için gerekli molekül yapısını taşıyor olması.

Arabidopsis'in gen haritasında da meyve sineğinde olduğu gibi 25 bin gen bulunuyor. Her bir Arabidopsis hücresinin 5 kromozomu bulunuyor ve bunların tamamı 120 milyon çift amino asit içeriyor. İnsanda ise bu rakam 3 milyar çift.

Yeni tanımlanan bazı Arabidopsis genlerinin hastalıklara dirençli olduğu gözlendi. Bir kısım genlerin ise belli hastalıklarla ilgisi bulunan bazı insan genleriyle tıpa tıp aynı olduğu görüldü.

Araştırmacılar terenin daha birçok sırrının henüz ortaya çıkarılmamış olduğunu söylüyorlar. Bu basit bitki, genetik kopya seviyesinin yüksekliğiyle de bilim adamlarını şaşırttı. Bilinmeyen nedenlerle DNA'sının yüzde 70'inin gen haritasının bir başka yerinde kopyalanmış olduğu görüldü. Henüz genlerinin yüzde 10'unun rolü çözülen terenin tamamının ancak 10 yıl içinde tanımlanabileceği belirtiliyor.

AB MEMNUN

Avrupa Birliği, Arabidopsis bitkisinin genetik şifrelerinin tamamının çözülmesinden dolayı duyduğu memnuniyeti dile getirdi ve bu olayı Avrupa'nın araştırma programları açısından büyük bir başarı olarak değerlendirdi.

AB'nin bildirisinde, Avrupa Komisyonu, ABD ve Japonya'nın işbirliğinde bu alandaki araştırmalara ayrılan fonların önemine dikkati çekti.

Bildiride, Komisyon, bu buluşun pratikte uygulama alanlarının geniş olduğunu belirterek, bu gen şifrelerinin büyük bir kısmının diğer başka bitkilerde de bulunduğunu bunun da tüm bitkilerin ortak süreçlerinin, özellikle tek ve karmaşık metabolizmalarının, hastalıklara ve böceklere direniş metabolizmalarının ve çevreyle etkileşimlerinin anlaşılmasında yardımcı olacağını kaydetti.

Terenin gen haritası ne işimize yarayacak

HAZİRAN'da insanın gen haritasının çıkarılmasından sonra şimdi de tere otunun genetik olarak haritalanması insan sağlığı açısından müthiş olumlu sonuçlar yaratacak.

İnsan genleri hastalıkların nedenlerini ortaya çıkarırken bitki genleri beslenmenin etkisini gösterecek. Bu ikisi bir araya getirildiğinde ise insanın yaşam koşullarında olağanüstü gelişmeler sağlanabilecek.

Bitkinin genlerinden 100 tanesinin sağırlık, körlük ve kanserle yakından ilişkili olduğu bulundu.

Sert iklimlere, bulaşıcı hastalıklara dayanıklı, büyümek için daha az yere ihtiyaç duyan, bol vitaminli ürünler yetiştirilebilecek.

Tere otu üzerindeki genetik araştırmalar şimdiden buğday, pirinç ve domates gibi tarım ürünlerinde artışa yol açtı.

Araştırmalar sürdükçe biyoloji ve tıp alanlarında ilerlemeler bekleniyor.