Taraflar kırmızı çizgilerini çekti

Ancak KKTC Cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat ile Rum lider Dimitris Hristofyas, BM temsilcilerinin yanında, Türkiye’nin garantörlüğü, KKTC’nin devamı gibi bir dizi konuda ters görüşler ortaya koydu. Rum lider, iki devletli bir çözümü kesinlikle kabul etmeyeceğini belirtterek kırmızı çizgilerini ortaya koyarken, Talat, Türkiye’nin grantörlüğü ile iki kurucu devlette ısrar etti.

İki lider, BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs misyon şefi Taye-Brook Zerihoun’un Lefkoşa ara bölgedeki resmi konutunda 3 saate yakın görüştü. BM Genel Sekreteri’nin Kıbrıs Özel Danışmanı Avustralya eski Dışişleri Bakanı Aleksander Downer’ın da katıldığı görüşmenin ardından iki lider kapsamlı çözüm müzakerelerini resmen başlattıklarını ilan etti.

İlk pazarlık 11 Eylül’de

Downer, ortak basın toplantısında buluşmanın müzakereleri başlatmak için yapılan bir tören olduğunu belirtti ve esas pazarlıkların 11 Eylül’deki ikinci buluşmada başlayacağını açıkladı. Downer, 11 Eylül’deki görüşmede Talat ve Hristofyas’ın, güç paylaşımı ve yönetim konularını ele alacağını söyledi.

Türk ve Rum medya ordusunun takip ettiği görüşmede Talat’a Rum gazeteciler ısrarla Türkiye’nin baskı yapıp yapmadığı soruldu. Talat Türkiye’nin tam desteğinin arkasında olduğunu belirterek, en kısa zamanda çözüm hedeflediklerini söyledi. Talat, "Türkiye adadan asker çekmeyi kabul edecek mi" sorusuna ise, "Ankara’ya ne olmuş hep Ankara’dan bahsediyorsunuz. Ankara zaten çözümü destekliyor" karşılığını verdi.

İşte anlaşmazlık konuları

BM’nin, liderlerin izni ile ilk kez açıkladığı konuşmalarda Talat ile Hristofyas’ın derin bir görüş ayrılığı içinde olduğu ortaya çıktı. İki lider arasındaki anlaşmazlık noktaları şöyle:

Türkiye’nin garantörlüğü: Rum lider Türkiye, Yunanistan ve İngiltere’nin oluşturduğu garantörlük sisteminin kaldırılmasını istedi. Talat ise, Türkiye’nin garantörlüğünün devam etmesinde ısrarlı.

İki devletli çözüm: Hristofyas, 1977’de dönemin Rum lideri Başpiskopos Makarios’un Türkler’le federasyonu kabul etmesinin bile büyük bir ödün olduğunu belirterek, ’Son çizgimiz budur. Ne iki devletin ortaklığı ne konfederasyon ne de bakir doğum şeklinde bir oluşum kabul ederiz. Yeni devletin tek egemenliği, tek vatandaşlığı ve tek uluslararası temsiliyeti olmalı’ dedi. Talat, ’23 Mayıs ve 1 Temmuz’daki buluşmalarda, çözümün biri Türk diğeri de Rum, iki eşit kurucu devletin federasyonu şeklinde olması konusunda anlaştık. İki eşit kurucu devlet olacak’ karşılığını verdi.

Türk Yunan dengesi: Talat konuşmasında yeni kurulacak federasyonda tarafların birbirlerine hakimiyet mücadelesi vermeyeceği eşitlik dengesinin olmasını ve dış denge olarak da Türk-Yunan dengesinin gözetilmesini talep etti. Rum lider bu konuda görüş bildirmedi.

Hristofyas Talat’ı şikáyet etti

Hristofyas, Talat’ı da şikayet etti ve ’Türkiyeli göçmenlerle ilgili komite kurulmasını bile kabul etmediler. Mülkiyet, toprak gibi birçok konuda da ilerleme yok. Güzelyurt’taki Aya Mama Kilisesi’ndeki ayine bile Rumların geçişine izin vermediler. Ama biz Kıbrıslı Türklere Erenköy’e geçiş izni vermiştik. Bunlar iyi niyet ortamını zehirliyor’ dedi.

Türk askeri: Rumlar garantörlük sisteminin kalkmasıyla adadaki tüm yabancı askerlerin gitmesini savunuyor. Rumların hedefi Kıbrıs Türk Barış Kuvvetleri. Talat, sayıları azaltılsa bile belirli miktarda Türk askerinin kalmasını istiyor.

Hristofyas’ın Kafkasya korkusu

RUM lider Dimitris Hristofyas, Gürcistan ile Rusya arasında yaşanan çatışma ve Rusya’nın Abhazya ile Güney Osetya’yı resmen tanımasıyla tırmanan Kafkasya’daki gelişmelerden de etkilendi. Hristofyas, BM’nin dağıttığı konuşmasında ’toprak bütünlüğü’ konusuna da değindi. Hristofyas, Türkiye’ye seslenerek, ’Kıbrıs sorunuyla ilgili tüm taraflardan, oluşturulacak birleşik Kıbrıs’ın, bağımsızlığı, egemenliği ve bölünmez toprak bütünlüğüne saygı göstermesini bekliyoruz’ dedi.