Tahran’dan önemli geri adım

İran, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin gözaltındayken ölümü üzerine başlayan protestoların ardından ‘ahlak polisi’ olarak bilinen İrşad Devriyeliği kurumu lağvediliyor. “Başörtüsü kurallarına uymadığı gerekçesiyle” 13 Eylül’de başkent Tahran’da tutuklanan Kürt asıllı Amini, aynı gün polis gözetiminde rahatsızlanarak hastaneye kaldırılmış ve 16 Eylül’de yaşamını yitirmişti. Amini’nin polis şiddeti yüzünden öldüğü iddiasıyla Kürdistan eyaleti başta olmak üzere pek çok kentte iki aydan uzun süredir rejim karşıtı protestolar düzenleniyordu.

Mahsa Amini

EN AZ 300 KİŞİ ÖLDÜ

Katılımcıların türbanlarını yaktığı, hükümet karşıtı sloganlar attığı gösterilerde, Norveç merkezli İran İnsan Hakları Kurumu’na (IHR) göre polis müdahalesi sonucu 448 kişi öldü. Tahran ise 300’den fazla kişinin öldüğünü kabul etti. İran medyası ayrıca protestolar sırasında 60’tan fazla güvenlik görevlisinin öldüğünü aktardı. Protestolara katıldığı için ülkenin önde gelen aktörleri ve futbolcuları dahil binlerce kişi tutuklandı.

REİSİ’DEN ‘ESNEKLİK’ AÇIKLAMASI

AFP’nin haberine göre, kurumun varlığına son verilmesi kararı üzerine yaptığı ilk değerlendirmede İran Genel Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazeri, “Ahlak polisinin yargıyla hiçbir ilgisi yok” dedi. Haber, Muntazeri’nin “Hem parlamento hem de yargı erki konu üzerinde çalışıyor” şeklindeki açıklamasından bir gün sonra geldi. Öte yandan gelişme, başka hükümet kaynaklarınca henüz teyit edilmedi. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi önceki gün televizyonda yaptığı açıklamada, İran’ın cumhuriyetçi ve İslami temellerinin değiştirilemez olduğunu, ancak anayasanın daha esnek olması için uygulanabilecek yöntemler olduğunu söylemişti.

Muhammed Cafer Muntazeri

MÜDAHALE ARTMIŞTI

İran’da daha ılımlı Hasan Ruhani cumhurbaşkanlığında kadınların kot pantolon ve gevşek, renkli başörtüleri giymeleri olağandı. Ancak bu yılın temmuz ayında aşırı muhafazakâr halefi Reisi, “tüm devlet kurumlarının başörtüsü yasasını uygulamak için seferber edilmesi” çağrısında bulundu. O dönem Reisi, “İran düşmanlarını toplumun kültürel ve dini değerlerini hedef almakla” suçlamıştı.

İranlılar “ahlak polisinin kaldırılacağı” yönündeki habere temkinli yaklaştı. Sosyal medyadan yaptıkları paylaşımlarda aynı görevi üstlenecek yeni bir birimin kurulmasından endişe ettiklerini dile getirdiler.

 

AHMEDİNEJAD KURMUŞTU

İran’da 1979 İslam Devrimi’nden bu yana, hem erkekler hem de kadınlar için katı kıyafet kurallarına dair bir tür resmi denetim var. Ülkede başörtüsü 1979’daki İslam Devrimi’nden dört yıl sonra, 1983’te zorunlu oldu. Ancak resmi adı “İrşad Devriyesi” olan ahlak polisi, çok daha geç bir dönemde, eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad döneminde kuruldu. Birlikler 2006 yılında sokaklarda devriye gezmeye başladı.

SUUDİ ARABİSTAN 2016’DA KALDIRDI

İrşad kelimesi “doğru yolu göstermek” anlamına geliyor. Cumhurbaşkanına bağlı kurumun temel görevi “başörtüsü kültürünü yaymak” olarak açıklanıyor. Erkek polisler genelde yeşil üniforma, kadınlar ise siyah çarşaf giyiyordu. İran’ın bölgesel rakibi Suudi Arabistan, benzer bir uygulamaya 2016 yılında son vermişti.